O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

valyuta kursi
(exchange rate), 1 funt 
sterling 150 iyenaga teng. 
Endi, tasavvur qiling, Siz o‘z kapitalingizni iyenda qaysidir ishonchli aktivga 
investitsiya qilmoqchi bo‘lgan yapon investori hisoblanasiz. Yapon 
obligatsiyalarini sotib olib, Siz o‘zingizga 3%lik daromadni kafolat-laysiz. Agar 
Britaniyaning davlat obligatsiyalari sotib olinsa, iyenada daromadlilik stavkasi bir 
yil o‘tgandan keyin iyena va funt sterlingning almashuv kursi qanday bo‘lishiga 
bog‘liq bo‘ladi.
Misol. 
AQSh yoki O’zbekiston davlat obligatsiyalariga mablag’ingizni 
investitsiya qilmoqchisiz. Ular taxminan bir xil qaytarish muddatiga ega bo’lsin. 
Ushbu obligatsiyalar nominallari turli valyutalarda ifodalangan: AQSh 
obligatsiyalari dollarda, O’zbekiston obligatsiyalari – so’mda. O’zbekiston davlat 
obligatsiyalari bo’yicha yillik foiz stavkasi 16 %, AQSh obligatsiyalari bo’yicha 
esa 6%. Bir valyutaning boshqasi bilan ifodalangan narxini o’zida aks ettiruvchi 
valyuta kursi 1 $ =9200 UZS.
Tasavvur qiling, siz o’z kapitalini so’mda qandaydir ishonchli aktivga 
investitsiya qilmoqchisiz. O’zbekiston obligatsiyalarini sotib olganingizdan 
so’ng, o’zingiz uchun 16% lik daromadni kafolatlaysiz. Agar AQSh 
obligatsiyalarini sotib olsangiz, so’mdagi daromadlilik foiz stavkasi bir yil keyin 
so’m bilan $ ning ayirboshlash kursiga bog’liq bo’ladi. 
Shunday qilib, mazkur operatsiya natijasida olingan real daromadlilik 
stavkasi quyidagicha bo‘ladi: 
𝒎
𝒅
=
𝑺
𝒙
∗ 𝑲
𝒐
− 𝑹
𝒎
𝑹
𝒎
=
𝟓𝟑𝟎𝟎𝑲
𝒐
− 𝟒𝟔𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎
𝟒𝟔𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎
Bu yerda:
𝒎
𝒅
- daromadlilik stavkasi (iyen) 
Bir yil davomida $ kursi ortib, 1 $ = 9680 UZSni tashkil qildi deb tasavvur 
qilamiz. U holda AQSh obligatsiyalarida bo’yicha so’mda ifodalangan 
haqiqatdagi daromadlilik stavkasi quyidagiga teng: 

---

387 
𝒎
𝒅
=
𝟓𝟑𝟎𝟎 ∗ 𝟗𝟔𝟖𝟎 − 𝟒𝟔𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎
𝟒𝟔𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎
= 𝟎, 𝟏𝟏𝟓𝟑𝒚 𝒐𝒌𝒊 𝟏𝟏, 𝟓𝟑%
Shunday qilib, Sizning real daromad stavkangiz 11,53%ni tashkil etadi. Bu 
esa Siz aynan shunday qaytarish muddati bilan O’zbekiston obligatsiyalarini sotib 
olish orqali olishingiz mumkin bo‘lgan 16%dan kamroqdir.