Fanni o‘qitishdan maqsad fitots noz yoki o‘simliklar jamoasi, fitots noz

12-rasm. Raunker
hayotiy formalarni 5
guruhga bo‘lgan:
1-daraxt;
2-buta;
3-butacha;
4-chala butacha;
5-uzun poyali.
O‘simliklarnig ustidagi
raqamlar ularning
taxminiy yoshlari
ko‘rsatadi.

---

41
2. O‘t o‘simliklar; bir yillik va ko‘p yillik o‘simliklar.
3. O‘rtalik, yarim daraxt o‘simliklar gruppasi, chala butalar va cha-la
butachalar.
Sinuziya
grekcha
sin
birgalikda, lotincha
uzus
foydalanish,
qo‘llanish demak. Sinuziya atamasi va tushunchasini birinchi marta da-niyalik
botanik Gams fanga kiritgan. Sinuziya ekologik jihatdan o‘x-shash hayotiy
formalarni birlashtiruvchi o‘simliklar assotsiatsiyasining bir bo‘lagi. Sinuziyalilik
deganda, jamoani tashkil etuvchi turlarning ha-yotiy shakllari bo‘yicha turli
tumanligi tushuniladi. Bir jamoada sinuzi-yalilik yaqqol ko‘zga tashlanadi. Bu esa
jamoadagi turlarning aspektini belgilaydi. Cho‘llardagi jamoada efemerlar alohida
ajralib turadi.
Qurama-mozaiklik.
Fitotsenozda gorizontal taqsimlanishni moza-iklik deb
ataladi. Boshqacha aytganda, fitotsenozning turli maydonlarda o‘simlik
guruhlarining turli mikrorelyefda o‘ziga xos bo‘lib shakllanishi mozaiklik diyiladi.
Mozaiklik fitotsenoz arealining turli maydonlarida turli-tuman bo‘lishi, suv
rejimining har xil bo‘lishi natijasida hosil bo‘la-di. Cho‘l mintaqasida shunday
o‘simliklar qoplamini kuzatish mumkin-ki, bu yerlarda turlar tarkibi ham, miqdor
va sifat ko‘rsatkichlari ham, qavatligi ham, tashqi qiyofasi ham bir xil bo‘ladi.
Hammasi bir xil fito-tsenozga o‘simliklar qoplamiga kiradi. Bu yerda har bir tur
o‘simlik o‘ziga xos joyda ko‘karadi. Ular orasida shu yerga mansub o‘simlik tur-
lari joylashadi. Shunday bo‘lsa-da, har bir yer o‘ziga xos gorizontal tuzi-lishga ega.
Shuning uchun ham ular bir-birlaridan eng kichik belglari bi-lan bo‘lsa-da, farq
qiladi. Bunday maydonlarni mikrogruppa yoki mikr of itotsyenoz deb atash
mumkin.
Cho‘llarda, asosan, saksovul (Haloxylon aphyllum), shuvoq (Arte-misia sp.),
yantoq (Alhagi sparsifolia Shap), hozirgi kunda isiriq (Pega-num harmala L.)
hukmron turlar hisoblanadi. Lekin hukmron turlarning zich joylashgan joylarida
ham boshqa turlarning mikrogruppa hosil qilib o‘sayotganini ko‘rish mumkin.