Э. Шодмонов, Д. Бабабекова, Б. Турсунов корхона иқтисодиёти ва инновацияларни бошқариш

1.2.Фанни ўрганиш услубияти ва усуллари 
Корхона хўжалик механизми кўп қиррали ва мураккаб жараѐн ҳисоб-
ланади. Хўжалик механизми корхона фаолиятида рўй бераѐтган иқтисодий 
ҳодисалар ва жараѐнларга баҳо бериш, уларни режалаштириш ва ташкил этиш 
йўлларини аниқлаш имкониятини беради.
Барча иқтисодий фанлар қатори фанни ўрганишнинг фалсафий асоси ва 
умумий билиш қуроли сифатида 
диалектик усул
ишлатилинади. Шу билан 
бирга билиш жараѐнинг ривожланишини таъминлашда илмий фикр юритиш-
нинг умумий усуллари ҳам кенг қўлланилади. Улар қаторига индукция, 
дедукция, анализ (таҳлил) ва синтез кабилар киради. 
Диалектика грекча «dialektike» сўзидан олинган бўлиб, табиат ва жамият 
ривожланишининг умумий қонуниятларини ўрганиш усули сифатида вужудга 
келган, яъни фаннинг жамият тафаккурини юксалтиришдаги ўрнини асос-
лашга хизмат қилади.
Индукция
лотинча «induktion» сўзидан олинган бўлиб, хабар олиш 
маъносини билдиради. У фикр юритишни тадқиқ қилиш усули ҳисобланади. 

---

Индукция тадқиқот қилишда, хулосаларни асослашда хусусийликдан, айни 
воқеликдан умумийликка ўтиш усулидир. Иқтисодий жараѐнларни таҳлил 
қилишда умумий назарий билимга эга бўлиш учун унинг алоҳида томонлари, 
эмперик асосда ўрганилиб, хулоса қилинади. 
Дедукция
лотинча «deduction» сўзидан олинган бўлиб, «чиқариш» 
маъносини билдиради. Дедукция ҳам индукция каби фикр юритишни тадқиқ 
қилиш усули бўлиб, индукция усулининг тескарисини ифода этади. Дедукция 
усули ишлатилганда умумийликдан хусусийликка қараб фикр юритилинади 
ва тадқиқот олиб борилади. 
Анализ (таҳлил) ва синтез
 
грекча «аnaljysis» ва «synthesis» сўзларидан 
олинган бўлиб
анализ - бўлиш, ажратиш ва синтез - мувофиқлик, муносиблик 
маъноларини билдиради.
Анализ ва синтез тадқиқот усуллари cифатида умумий мазмунни 
яхлитликни алоҳида таркибий бўлимларга ажратиш ва яхлитликни алоҳида 
таркибий бўлимлардан яратиш жараѐни учун хизмат қилади. Корхоналарга 
доир иқтисодий адабиѐтларда бу каби қатор усуллардан кенг фойдаланилади.
«Корхона иқтисодиѐти ва инновацияларни бошқариш» илмий фан 
сифатида юқорида келтирилган ўрганиш усулларидан ва бошқа фанларда 
ишлатиладиган кўплаб 
усуллардан 
ҳ
ам кенг фойдаланади
. Бу 
усуллар корхоналарда иқтисодий жараѐн ва ҳодисаларни таҳлил қилиш, илмий 
тадқиқотлар ўтказиш, прогнозлаш ва режалаштириш қуроли сифатида 
ишлатилинади. Шунингдек, сон ва сифат таҳлили, солиштириш, кузатиш, 
тажриба-синов ўтказиш, тизимли таҳлил, моделлаштириш, экстрополяция, 
интерполяция каби усуллар ҳам кенг қўлланилади.