Меҳнат фанидан амалий машғулотларни ўтказишнинг баьзи бир масалалари

Yangi mavzuni bayon qilish uslubiyatlari. 
Aniq bir darsga tayyorlanganda o’qituvchi har qanday instruktojning 
mazmunini va shaklini aniqlab oladi. 
Tajribalarning ko’rsatilishicha instruktojning etishganligini gapirib berishni 
ko’rsatish bilan olib borishni, hamda, o’qituvchining ish harakatiga bog’liq 
ekanligini dalillaydi. Buni metallarni egovlash operatsiyasini o’rganish misolida 
ko’rib chiqamiz. O’quvchilar uch gruppaga bo’lib o’qitish uzunning natijasini 
beradi. 
Birinchi guruh o’quvchilarni buyumni egovlash usullarini, ish natijalarini 
tekshirish usullarini ko’rsatib berish va shunga tegishli plakatlarini ko’rsatish 
namoyish qilish yo’li bilan o’qitgan. Plakatda ishning turli holatida asbobning 
qo’llanilish yo’li ko’rsatilgan. Asbobga teshadigan kuch har xil uzunlikdagi 
strelkalar bilan ko’rsatilgan. Strelkaning o’lchamlari chap va o’ng qo’llar 
kuchining harakatini ko’rsatgan. O’qituvchi hech qanday og’zaki qo’shimcha 
tushuntirishlar bermagan.
Ikkinchi guruh o’quvchilarini egovlash o’sullarini ish rejimi o’z uzuni nazorat 
qilishning ahamiyatini to’liq tushuntirib berish yo’li bilan o’qitgan. Bu guruhga 
ham buyumning uzuni va plakatini ko’rsatgan, lekin bu guruhga o’qituvchi egov 
bilan ishlash usullarini ko’rsatib o’tmagan.
Uchunchi guruhda ko’rsatish bilan bir qatorda shunchalar berib borilgan.
To’rt marta dars o’tilgandan keyin uch guruhdan kam egovlash to’g’risida 
kontrol ish o’tkazilgan. Tekshirish natijasida egovlashni o’rganishda ko’rsatib 
berishning o’zi ta’sir qilmaydi deyarli tushuntirib berishda etarli emas. Tushuntirib
berish bilan birgalikda ko’rsatib berish bilan qo’chib olib borilgan uchinchi guruh 
erishgan natijalar yuqoridagi fikrimizni to’liq tasdiqlagan. 
Yuqorida aytilganidek hozirgi vaqtda asosan, o’qish va ko’nikmalarini 
shakllanitirishnig o’n yillar davomida foyda bo’lgan uslubiyat qo’llanib kelmoqda. 
Keyingi vaqtlarda mehnat o’qishning natijaliligi o’qish va ko’nikmalarini 
shakllantirish davomida o’z-o’zini nazorat qilishini orttirishga intilish bir qancha 
kuchaydi. 

---

18 
Mehnat dasturlarida yog’och va metallarni va ishlashga o’rgatishga 100 soat 
mug’dorida vaqt ajratilib texnik mehnat darslarida mashq qilish o’z-o’zini 
tekshirish uchun shunday sharoitlar yaratilib ular shaxsiy maqsadga qaratilmay 
o’quvchilar diqqatini jamiyat uchun foydali buyumlar tayyorlashga qaratilgan 
bo’lsin. Buni amalga oshirish oson bo’lmay oldingi o’quvchilarning ish tajribasi 
shuni ko’rsatadi. Bir qancha o’qituvchilar ish usullarini bajarish shartlarini 
murukkablashtiradi. Masalan o’quvchilarga kesish operatsiyasini bolg’a va zubila 
yordamida bajarish talab qilinadi. Shunday tajriba o’tkazilgan o’quvchilarning bir 
qismi oddiy asbob bilan qolgan qismi bo’lsa, o’ruvchi qismning diametri 8 mm 
bo’lgan bolg’alar va 5 mm zubilalar bilan ishlagan. Bunda oddiy asboblar bilan 
ishlash aniqligiga qaraganda 3-4 marta yuqori talablar qo’yildi. Bunday sharoitda 
chap qo’lning turish holati bilan o’ng qo’lning harakati o’rtasida moslilik juda aniq 
bo’lish kerak. Bularning ozgina bo’lsa ham mos kelmasligi urilishining noto’g’ri 
bo’lishiga olib keladi.
Ish xavfsiz bo’lichi uchun zubilaga qaling rezina saqlagich saqinasi, chap 
qo’lni esa bolg’aning urilishidan saqlaydi.
Metalga slesarlik ishlov operatsiyalarini o’rganish uslubiyatining asosiy 
masalalari.
O’lchash, to’g’rilash, bukish, kesish va qirqish, qaychi, arra egovlash rez’ba 
chiqarish va hakozalar.