Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

 3.5.2. Ғылыми дүниетанымның негізгі компоненттерi. Оқу-
тәрбие процесінде ғылыми дүниетану негіздерін қалыптастыру.
Дүниетаным дегенде адамның өзiн қоршап тұрған табиғат және әлеумет-
тік орта туралы (ғылыми-материалистiк білімдер негізiндеп) сана-сезімі түсі-
ніледі. 
Ocыған орай ғылыми дүниетанымның құрылымдық компоненттерiне 
мыналар жататынын ғылыми зерттеулердің нәтижесi көрсетуде:
1) ғылыми білiмдер жүйeci;
2) көзқарас;
3) сенім;
4) адамның арман-мұраты;

---

126 
5) теориялық ойлау.
Ғылыми білiмдер 
дүниетанудың объектив компоненті болып, ғылыми 
шындықтар системасынан тұрады. Ғылыми білім арқылы адам табиғаттың 
және қоғам құбылыстарының объективтi жақтарын зерттейдi, түсінедi, ұғы-
нады.
Көзқарас 
–
 
қоғамдағы және табиғаттағы құбылыстарға өз қатынасын 
білдіретін адамның қорытынды ойы, тұжырымы.
Сенім 
–
 
бұл адамның терең ұғынуы және өз басынан өткiзгендерiнің 
жиынтығы. Ceнiм адамның бойына нық орнап, қалыптасқан өмірлік позиция-
сы, оның берiктiгін айқындайды, мінез-құлқын сипаттайды.
Адамның мұраты (идеалы) 
–
 
бұл адамның өмірге ұмтылуы, талапта-нуы, 
мақсаты.
Теориялық ойлау 
–
 
білімдердi, шындық құбылыстарды творчестволық 
меңгеру, дүниетанымды жетілдіру мен сенімдердi іске асыруға ерікті бағыт-тау 
бойынша адам қасиеттерiн дамыту.
Дүниетанымның қалыптасуы ұзақ және күрделі процесс, оның барысын-
да жеке көзқарастар және сенім жүйесi дамиды, қалыптасады, олар жеке 
адамның әрекет жасауына басшылық жасайды. Дүниетанымның қалыптасуы-
на әр түрлі факторлар, орта мен тәрбие, ақпарат құралдары, ең бастысы, тұтас 
компелкстi ұйымдастырылған оқу-тәрбие процесі әсер етеді.
Барлық оқу пәндерiнің екі педагогикалық мiндетi бар. Тура мiндетi – бел-
гілі бip ғылымның заңдылығын ашу және факторын үйрету. Жанама мiндетi – 
факттар мен заңдарды дүниетанымның тұтас системасына енгiзу.
Оқу-тәрбие процесінде дүниетанымды қалыптастыру:
1) табиғи-математикалық пәндер циклы әлемнің, табиғаттың материа-
листік идеясын ашады;
2) қоғамдық-гуманитарлық пәндер циклы адам қоғамы, оның заңдылығы 
мен дамуы туралы белгілі бip факторды береді;
3) искустволық пәндерді үйрену адамгершілік-эстетикалық сезімді қа-
лыптастырады;

---

127 
4) өнердің әр түріне қатысу творчестволық қызметтi дамытады;
5) қоғамдық пайдалы және өнімдi еңбек еңбекке көзқарасын қалып-
тастырады.