Xix bo b. Iqtisodiyotning siklliligi va makroiqtisodiy beqarorlik

S o f monetar nazariya. 
Bu nazariya tarafdorlarining fik- 
richa, bozor iqtisodiyotida markaziy o ‘rinni pul va kredit 
egallaydi. Iqtisodiyotning siklli o'zgarishi, eng a w alo , pul 
massasining oqim ini o ‘zgartirishga bogMiq.
Iqtisodiy faollikning o‘sishi, iqtisodiyotning ravnaq topishi un­
ing turg‘unlik bilan almashinib turishiga yagona sabab pul 
oqimining o'zgarishidir. Tovarlarga talabning ortishi natijasida 
savdo, chakana narx o‘sib, ishlab chiqarishning kengayishiga olib 
keladi.
Pul oqirni (iste’mol xarajatlari sum m asi) pul m iqdori- 
ning o'zgarishi natijasida o ‘zgaradi. Pul m iqdorining ka­
mayishi iqtisodiy faoliyat faolligini pasaytiradi.
Pul va kredit tizimi beqaror tavsifga ega ekanligi sababli, pul 
oqimini barqarorlashtirish murakkab hisoblanadi. Hozirgi paytda 
kredit pullari toMov va muomala vositasi sifatida asosiy rolni 
o'ynaydi. Aynan bank tizimi kredit pullami yaratadi, shunga 
ko‘ra, pul oqimining o ‘zgarishida banklaming hisob stavkalari 
katta ahamiyat kasb etadi. Bu nazariyaning ayrim namoyandalari
541
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

pulni harakatga keltiruvchi kuch sifatida qarab, muvozanatning 
buzilishiga asosiy sabab deb ko'rsatadilar.
Ikkinchi guruhi esa pul tizimi m utanosiblikni buzmaydi, 
faqat m utanosiblikning buzilishiga olib keluvchi boshqa 
om illar uchun sharoit yaratadi, degan flkrni ilgari suradilar. 
Muvofiq ravishda m onetar va nom onetar yo'nalish vujudga 
keldi. M onetar nazariyaning e ’tiborli tom onlari sifatida 
quyidagilarni keltirish mumkin:
1) yuksalish fazasi davrida kreditni kengaytirish tufayli 
kelib chiqqan ishlab chiqarish tuzilmasi nom utanosibliklari 
tahlil qilinadi;
2) m azkur nom utanosibliklarning salbiy oqibati sifatida 
kelib chiquvchi inqirozlar tahlil qilinadi.
Shunday qilib, bu nazariya jamg'arishning davriy ravishda 
oshib ketishi va mutanosiblikning buzilishini asosiy sababi sifatida 
pulni ko'rsatadilar.