Mavzu: Olmon tilidagi gaplarda ikkinchi darajali bo’laklar

Izohlovchi 
(Die Apposition, Beisatz, Zusatz) 
Izohlovchi aniqlovchining bir turi bilan, u aniqlovchiga o‟xshash otga, shuningdek, olmoshga 
bog‟lanib keladi. Lekin izohlovchi aniqlovchidan o‟zining ma‟lum xususiyatlari bilan farq qiladi: 
Birinchidan, aniqlovchi deyarli barcha so‟z turkumlari bilan ifodalana oladi, ammo 
izohlovchi faqat ot yoki otlashgan so‟zlar bilangina ifodalaniladi. 
Ikkinchidan, aniqlovchi vazifasida qo‟llangan ot aniqlanmish bilan bitishuv orqali aloqaga 
kirsa, izohlovchi o‟z izohlanmishi bilan kelishikda va sonda moslashadi. 
Uchinchidan, aniqlovchi funktsiyasida kelgan ot asosan predmetning tegishli ekanini 
ko‟rsatadi (die Häuser der Stadt). Izohlovchi bo‟lib kelgan ot esa shaxs yoki predmetni 
boshqacha nom bilan atash orqali aniqlab beradi (Rawila, meine älteste Tochter, arbeitet als 
Fremdsprachenlehrerin in der Schule). 
Izohlovchilarning o‟z izohlanmishi bilan aloqaga kirishi turlicha bo‟ladi. Ba‟zi izohlovchilar 
o‟z izohlanmishi bilan yaqindan birikib ketadi va shuning uchun nutqda pauza bilan ajratilmaydi: 

---

50 
izohlovchilarning ba‟zilari esa izohlanmish bilan erkin aloqaga kiradi va shuning uchun ham 
nutqda pauza, yozuvda esa vergul bilan ajratiladi. Shunga asosan izohlovchilar mustaqil 
bo‟lmagan izohlovchilar (Die gebundene oder unselbständige Apposition), mustaqil 
izohlovchilar (Die freie oder selbständige Apposition) turiga bo‟linadi. 
Mustaqil bo’lmagan izohlovchilar 
(Die unselbständigen Appositionen)
 
o‟z izohlanmishi 
bilan mazmun jihatidan uzviy bog‟langan bo‟ladi va ma‟lum bir tushunchani ifodalab keladi. 
Shu sababdan ba‟zan ularni bir-biridan farq qilish qiyin bo‟lib qoladi. Bunday holatda izohlovchi 
bilan izohlanmishning qanday otdan ifoda etilganiga ahamiyat berish zaruriyati tug‟iladi. Agar 
izohlovchi va izohlanmish ikki otdan tashkil topib, biri turdosh va ikkinchisi atoqli ot bo‟lsa, 
unda turdosh ot izohlovchi, atoqli ot esa izohlanmish bo‟ladi. Izohlovchi izohlanmishdan oldin 
keladi. Izohlovchilar quyidagi ma‟nolarni ifoda etadi: