Mavzu: Olmon tilidagi gaplarda ikkinchi darajali bo’laklar

Bular:
kommunikativ funktsiya
(Die kommunikative Funktion)
, 
predikativlik, modallik, intonatsion 
tugallik, nisbiy tugallikdir.
Kommunikativ funktsiya.
Tilning asosiy funktsiyasi fikr bayon qilish bo‟lib, uni 
kommunikativ funktsiya 
deyiladi. 

---

9 
Predikativlik (Das Prädikative Verhältnis).
Har qanday gap real borliq haqidagi biror 
habar (ma‟lumot) ni ifodalaydi. Bu gapning predikativlik xususiyatidir. Gap o‟zininh huddi mana 
shu xususiyati bilan so‟z birikmasidan farqlanadi, chunki so‟z birikmasida predikativlik 
bo‟lmaydi: 
Die Stadt ist klein –
Shahar kichik. Das Haus ist neu – Uy yangi.
Lekin 
die kleine 
Stadt (kichik
shahar)
gap bo‟la olmaydi, chunki bu so‟z birikmasi bo‟lib, predikativlikka ega 
emas. 
Predikativlik hodisasi
o‟zbek tilida ham nemis tilidagiga o‟xshashdir. 
Masalan:
yosh bola
(voqelikka munosabat: reallik, real emaslik, istak kabi ma’nolar, ma’lum maqsad, zamon 
munosabati ko’rsatilmagan; intonatsion tugallik yo’q – bunda fikr ifodalanmaydi).
Bola yosh
(predikatsiya ifodalangan: voqelikka munosabat ko’rsatilgan – tugallik, zamon munosabati, 
gapga xos
intonatsiya).
Yosh bola
va 
bola yosh
misollarning har ikkalasida ham predmet va 
belgi tasavvurlarining munosabati ifodalangan, ammo ikkinchi misolda predmetning belgisi 
predikativlik yo‟li bilan ko‟rsatilgan bo‟lib, paytga bo‟lgan munosabat ifoda etilgan. Demak, 
ikkinchi misol gap, birinchi misol esa so‟z birikmasidir. 
Modallik (Die Modalität).
So‟zlovhcining gap orqali voqea – hodisa, belgi – hususiyatning 
mavjudligi, qaysi zamonda ro‟y berishi, real yoki noreallik, xohish yoki norozilik kabi 
munosabatni ifodalashi