Лойиҳа Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети

 
Назорат учун саволлар: 
1.
Хўжалик юритувчи субъект ёки шахслар гуруҳи мавқени 
устун деб этироф этилиши учун қанақа белгиларга эга бўлиши 
лозим? 
2.
Бозордаги улуши 35% дан 50 % гача бўлган хўжалик 
юритувчи субъект устун мавқега эга бўладими? Бўлмаса, амалдаги 
қонунчилигимизга таяниб изоҳлаб беринг. 
3.
Устун мавқега эга бўлишнинг ўзи монополистик фаолият деб 
ҳисобланадими? Ҳисобланса, амалдаги қонунчилигимизга таяниб 
изоҳлаб беринг. 
4.
Устунлик мавқеини белгилаб берувчи даража кўрсаткичи 
турли давлатларда ҳар хил. Бу бевосита шу давлат 
иқтисодиётининг ривожланганлик даражаси билан боғлиқ. 
Ривожланган давлатлар қонунчилигига таяниб устун мавқе 
тушунчасига таъриф беринг. 
1-Казус 
Шакар ишлаб чиқариш билан шуғулланувчи “AJ Sugar Candy” 
компанияси 2013-йилдаги статистик маълумотларга кўра товар 
бозорида шакар ишлаб чиқариш борасидаги улуши 40.8 % 
миқдорни ташкил этди. 2014 йилнинг биринчи чорагида эса, “AJ 
Sugar Candy” компаниясида талаб таклифдан ошиб кетганлиги боис 
товар бозорида ўз маҳсулотини сотиш борасида муамоларга дуч 
келди. Шунинг учун компаниянинг директор кенгаши шакар 
маҳсулоти нархини пасайтириш тўғрисида қарор қабул қилди. 
Бундан эса шакар ишлаб чиқарувчи бошқа корхоналар зарар 
кўришди ҳамда “AJ Sugar Candy” компаниясига нисбатан Тошкент 
шаҳар рақобат бошқармасига ариза билан мурожаат қилди. 
Тошкент шаҳар рақобат бошқармаси эса ўз навбатида “Рақобат 
тўғрисида ” ги қонуннинг 6-моддаси иккинчи қисми ҳамда 10-
моддасига биноан “AJ Sugar Candy” компаниясининг ҳатти-
ҳаракатини устун мавқени суиистеъмол қилиш деб баҳолади. 
Вазиятга ҳуқуқий баҳо беринг. Тошкент шаҳар рақобат 
бошқармаси ҳатти-ҳаракати қонунийми? 
“AJ Sugar Candy” компанияси маҳсулот нархини пасайтириш 
ҳуқуқига эгами? Агар эга бўлса, қайси ҳолатларда? 

---

74 
2-Казус 
Салқин ичимликлар ишлаб чиқарувчи “The Coca Cola 
Company” МЧЖ 2014 йилнинг август ойидан бошлаб “Coca Cola” 
ичимлигини ишлаб чиқаришни тўхтатиб қўйди. Шуни алоҳида 
таъкидлаш жоизки, “The Coca Cola Company” МЧЖнинг товар 
бозорида салқин ичимликлар ишлаб чиқаришдаги умумий улуши 
52 фоизни ташкил этган бўлиб, бу ўз навбатида мазкур МЧЖнинг 
товар бозорида устун мавқега эга эканлигидан далолат беради. 
Табиийки, “Coca Cola” ичимлигини ишлаб чиқаришни тўхтатиб 
қўйилиши бозорда мазкур ичимликка нисбат талабнинг кескин 
ошишига сабаб бўлди. Шунингдек, ушбу ичимликнинг бозордаги 
тан нархида ўзгариш юз бериб, олдинги сотилаётганган нархидан
2 баробар ошиб кетди. Ушбу ҳолат юзасидан истеъмолчиларнинг 
бир гуруҳи Хусусийлаштириш, монополиядан чиқариш ва 
рақобатни ривожлантириш давлат қўмитасига ариза билан 
мурожаат қилди. 
Вазиятга 
ҳуқуқий 
баҳо 
беринг. 
Хусусийлаштириш, 
монополиядан чиқариш ва рақобатни ривожлантириш давлат 
қўмитасининг позициясини аниқланг. Юқоридаги ҳолат “The Coca 
Cola Company” МЧЖнинг бозордаги устун мавқесини суиистеъмол 
қилиш деб баҳолашга асос бўладими?