Намуна (Образец)

Nazorat savollari 
1.
Risk tushunchasi va unga berilgan tariflar? 
2.
Risk nazariyasining rivojlanishi? 
3.
Risklarning tasnifi va tavsifi? 
4.
Riskka ta’sir etuvchi omillar? 
5.
Tashqi va ichki omillar? 
6.
Risklarni o‘rganish zarurati? 
7.
Korporativ qiymat qanday koʻrsatkich? 
8.
Korporativ qiymat koʻrsatkichi qanday aniqlanadi? 

---

170 
15-MAVZU. KORPORATIV BOSHQARUVDA KOMPANIYA 
QIYMATINI BAHOLASH
 
15.1. Kompaniya qiymatini baholash
Korporativ aktivlar moliyalashtirish maqsadi bo‘yicha operatsion aktivlar va 
nooperatsion aktivlarga ajratiladi. 
Operatsion aktivlar
(qimmatbaho qog‘ozlar)
biznesni yuritish uchun yo‘naltiriladi. Asosan, er, bino, inshoot, mashina va 
qurilmalar, ishlab chiqarish zahiralari, patenlar va litsenziyalarni sotib olishga, 
debitor qarzlarni yopishga, innovatsiyalar va nou-xaularni sotib olish yoki 
yaratishga, korxonaning obro‘sini oshirish uchun amalga oshiriladigan faoliyatga 
yo‘naltirilgan aktivlarga operatsion aktivlar deb aytiladi. Nooperatsion aktivlarga 
kompaniyaning asosiy faoliyatida foydalanilmaydigan aktivlarga aytiladi va ushbu 
aktivlar kompaniya balansida ko‘rsatiladi. 
36
Nooperatsion aktivlarning ta’rifini izohlashda akkumlyator ishlab 
chiqaradigan kompaniyalar misolida izohlashimiz mumkin. Ushbu kompaniyaning 
asosiy faoliyati akkumlyatorni ishlab chiqarish va sotishni tashkil etib, uning 
asosida daromad oladi. Kompaniyaning ushbu asosiy faoliyatiga yo‘naltiriladigan 
aktivlar operatsion aktivlarga kiradi. Nooperatsion aktivlarga kompaniya boshqa 
faoliyat bo‘yicha oladigan daromadlarini, masalan, bo‘sh turgan bino, inshootlarini 
ijara berish yoki sotish orqali olgan daromadlari kabi aktivlarga aytiladi. 
Kompaniyaning qiymati operatsion va nooperatsion aktivlar miqdorining 
summasidan iboratdir. Kompaniya qiymatini kompaniyaning rivojlanishi va o‘sishi 
bo‘yicha natijalarni tahlilida korxonaning bozordagi qo‘shilgan qiymatini 
aniqlashimiz kerak. Bunda kompaniya aktivi pul oqimini diskontlash asosida 
baholanadi va bunda kompaniya qiymati (V
0p
)ni
kapitalning diskontlangan o‘rtacha 
solishtirma qiymati (WASS) orqali hisoblaymiz.
36
https://fd.ru 

---

171 





1
)
1
(
t
t
t
op
WASS
FCF
V
(11.1.1)
bu yerda: FCF
t
(free cash flow) - erkin pul oqimi.
Erkin pul oqimi (FCF
t
(free cash flow)) – bu kompaniyaning kapital 
qo‘yilmalarga harajatlarni hisobi va soliqni to‘lagandan so‘ng qolgan hisobdagi pul 
miqdoridir. 
Agar kelgusi pul oqimining bugungi qiymatini hisoblash zaruriyati tug‘ilsa, 
u holda tahlilchilar Gordon formulasidan foydalanadilar. Gordon formulasi 
dividendning doimiy o‘sishi holida aktivlar narxini aniqlaydi:
g
k


1
D
t
V
(11.1.2) 
bu yerda, V
t
– aksiyaning qiymati; D
1
– navbatdagi davrda kutilgan 
daromad; k – diskontlash stavkasi; g – dividendning doimiy o‘sishi. 
Kompaniya qarz majburiyatlari va imtiyozli aksiyalarning qiymatidan kelib 
chiqqan holda xususiy kapitalning bozor qiymati (XK
bq
) esa quyidagicha 
aniqlanadi:
XK
bq
 = KQ – QM – IA
q
 
(11.1.3)
 
 
bu yerda: KQ – kompaniyaning qiymati; QM – qarz majburiyatlari; IA
q 
– 
imtiyozli aksiyalarning qiymati
Kompaniya balansidan kelib chiqqan holda xususiy kapitalning bozor 
qiymati (XK
bq
) esa quyidagicha aniqlanadi:
XK
bq
 = 
XK
bq*
– QQ
bq
 
(11.1.4)
 
 
bu yerda: XK
bq*
– xususiy kapitalning balansli qiymati; QQ
bq
– qo‘shilgan 
qiymatning bozor qiymati. 
Kompaniya biznes yuritishda asosan xususiy kapitalning qiymatini aniqlash, 
bozorga nisbatan qiymatini baholashiga to‘g‘ri keladi. Ayniqsa, aksiyalarni 
sotishda, investorlarni jalb etishda aksionerlar va investorlarni operatsion 

---

172 
aktivlarning hajmi va bozor qiymati qiziqtiradi. CHunki korporativ boshqaruvda 
kapitalning katta qismi investorlar – aksionerlar, obligatsiyalarning egalari va 
kreditorlarning kapitallari tashkil etadi. Demak, kompaniya qiymatini baholash 
investorlar ko‘proq qiziqtiradi. Korxonaning qiymatida qarz majburiyatlarini kam 
bo‘lishi kompaniyani kelgusida yuqori taraqqiyotga erishishga yo‘naltiradi va 
investorlarning qiziqishini ortiradi.