Microsoft Word yonilgi mahsulot org doc

 
Neftni qayta ishlashning fizikaviy usuli 
Neftni haydash jarayoni, shu jumladan, eng yengil va tiniq 
neft mahsulotlarini (benzin, kerosin, dizel yonilg‘isi) olish 
jarayoni atmosfera bosimi ostida bajariladi. Neftni birlamchi qayta 

---

17 
ishlash usuli (haydash usuli) fizikaviy usul bo‘lib, neft tarkibidagi 
uglevodorodlar qaynash haroratiga qarab ajratiladi. Neftni 
haydash deganda, uni qaynash darajasigacha qizdirib, tarkibida 
bo‘lgan uglevodorodlar bug‘ holiga keltiriladi, so‘ngra ular 
sovitilib, suyuqlikkka aylangach yig‘ib olish tushuniladi. Haydash 
natijasida distillyat va qoldiq hosil bo‘ladi.
Neftni qayta ishlashning fizik (haydash) usulida murakkab 
qurilmadan (1.2-rasm) foydalaniladi. Qurilma ikkita asosiy 
apparatdan - neft qizdiriladigan naysimon pech va rektifika-
tsiyalash kolonnasidan iborat. Naysimon pechning ichida ilon izi 
shaklidagi uzun truboprovod joylashgan.
 
1.2 -rasm.
Neftni qayta ishlash qurilmasining sxemasi
: 
1-trubali pech; 2-bug‘latish kolonnasi; 3-rektifikatsiya kolonnasi;
4-yordamchi kolonna; 5-nasos; 6-sovutgich; 7-suv va ifloslarni ushlab 
qolgich; 8-nasos; 9-sovutgich. 
18 
Natijada uning tarkibidagi uglevodorodlar qaynash haroratiga 
qarab fraksiyalarga ajratiladi. Fraksiya deb, neftni ma’lum harorat 
oralig‘ida qaynaydigan bo‘lagiga aytiladi.
Pech mazut yoki gaz yordamida qizdiriladi. Тruboprovoddan 
neft to‘xtovsiz o‘tib turadi va 320÷350
O
C gacha qizdirilib bug‘ va 
suyuqlik aralashmasi holida rektifikatsiyalash kolonnasi (min-
ora)ga tushadi.
Neftni haydash yoki rektifikatsiya qilish maxsus rektifikatsiya 
minoralarida olib boriladi. Bu minoralar balandligi 35-40m gacha 
bo‘lib, uning ichida bir necha qator gorizontal joylashgan teshikli 
to‘siqlar - tarelkalari bo‘ladi. Rektifikatsion kolonnalar neft yoki 
neft mahsulotlari fraksiyalarining qaynash haroratlariga qarab 
ajratish uchun ishlatiladi. 
Neftni haydash jarayonida eng yengil neft mahsulotlari 
rektifikatsiya minorasining yuqori qismidan olinsa, pastga qarab 
yaqinlashgan sari og‘irroq neft maqsulotlari ajratib olinadi. 
Ajratib olish jarayoni «rektifikatsiya» deb yuritiladi yoki 
boshqacha qilib aytganda rektifikatsiya - suyuq moddalarning 
aralashmalarini qaynash harorati bilan bir-biridan farq qiladigan 
fraksiyalarga ajratishdir. Rektifikatsion kolonnaga (1.3-rasm) 
xomashyo kerakli haroratgacha isitilib, bug‘ va suyuqlik 
aralashmasi holida beriladi.
Neft bug‘lari kolonnaga tarelka teshiklaridan o‘tib yuqoriga 
ko‘tariladi. Ular yuqoriga ko‘tarilgan sari asta-sekin sovib, 
qaynash haroratiga qarab tarelkalarning birortasida suyuqlikka 
aylanadi. Bug‘ yuqoriga ko‘tariladi, suyuqlik esa pastga oqib 
tushadi. Bug‘lanish va suyuqlanish jarayoni kolonnaning har bir 
tarelkasida qaytariladi. Suyuqlik bug‘larning fraksion tarkibi 
kolonnaning balandligi bo‘ylab tinmay o‘zgarib turadi: oqib 
tushayotgan flegma og‘ir fraksiyalar bilan boyib boradi, bug‘ esa 
yuqoriga ko‘tarilgan sari yengillashadi. 
Neftni 
qizdirish 
davrida 
uning 
tarkibidagi 
yengil 
uglevodorodlar ma’lum bir haroratda ajralib chiqa boshlaydi. 
Yengil uglevodorodlar ma’lum bir haroratda ajralib chiqqani bilan 

---

19 
baribir oz qismi neft tarkibida qolib ketishi mumkin. Shuning 
uchun uni yana qaytadan ajratib olishga to‘g‘ri keladi. Buning 
natijasida bir jarayon bir necha marta qaytarilishi kerak bo‘ladi. 
1.3 -rasm.