Laboratoriya ishi №2 sirka kislotasining eterifikatsiyasi ishdan maqsad

 
Nometall noorganik moddalarning kimyoviy chidamliligi to`g`risida 
ma`lumotlar. 
Kislota, ishqor va boshka kimeviy reagentlar tasirida nometall noorganik 
materiallarning emirilish jarayoni juda murakkab bo`lib, u materialning kimyoviy 

---

20 
va mineralogik tarkibi, g`ovakligi, strukturasi, hamda ta`sir qilayotgan sharoitning 
agressivligi va haroratiga bog`liq. Bu omillar turli ko`rinishda ta`sir qilib, 
materialni qisman emirib, uning massasi, mexanik mustaxkamligini kamaytirishi 
bilan boradi. Kimyoviy chidamlilikning asosiy faktori uning kimyoviy tarkibidir. 
Tabiiy yoki sun`iy tayyorlangan materiallarning tarkibida kremniy kislotasi tuzlari, 
toza kremnezem, alyumosilikatlar, kal`tsiy silikatlari ba`zi materiallarning 
oksidlari buladi. Kimyoviy chidamlilikni baholashda mineralning ayrim 
birikmalarini agressiv sharoitda erishidan kelib chiqiladi. Tarkibida kislota 
oksidlari (kremnezemlar) ko`proq bo`lgan materiallar kislotaga chidamli 
hisoblanadi. Ammo chidamlilik uchun kremnezem miqdorigina emas balki uning 
mineralogik tarkibi ham muhimdir. Masalan oddiy qurilish g`ishti 60-80% 
kremnezemi bo`lishiga qaramay kislotaga chidamsiz, lekin u kuydirilsa kislotaga 
chidamliligi ortadi. Yuqori haroratda kuydirilganda kimyoviy chidamlilikning 
ortishiga sabab, xom aralashma tarkibiga kiruvchi glinozem erkin yoki bog`langan 
ko`rinishda bo`lishidan qat`iy nazar suyultirilgan kislota yoki ishqorlarda oson 
eriydi. Yuqori harorat ta`sirida kuyganda, yangi olov bardosh minerallar: sillimanit 
A
2
O
3
·2SiO
2
va mullit 3Al
2
O
3
2SiO
2 
hosil bo`ladi. Ular kislotaga bardosh 
berishining yuqoriligi va ishkorga o`ta chidamliligi bilan farqlanadi. 
Tarkibida kal`tsiy, magniy karbonatlari bo`lgan materiallar kislota ta`sirida 
quytdagi reaktsiya ko`rinishida oson parchalanadi. 
CaCO
3
+2HCl=CaCl
2
+H
2
O+CO
2
MgCO
3
+2HCl=MgCl
2
+H
2
O+CO
2
Agar kal`tsiy va magniy mineral tarkibida silikat ko`rinishida bo`lsa, bunday 
birikmalarning kislotalar bilan ta`siri darajasi ancha sustlashadi. Ishqorga chidamli 
materialllarga ohak toshlar, marmar, dolomit va boshqalar kiradi. Ularning 
tarkibida ishqorda eriydigan birikmalar bo`lsa ishqorga chidamliligi pasayadi. 
Nometall materiallarning strukturasining g`ovakliligi va kristall tuzilishi xam 
ularning kimyoviy chidamliliga sezilarli ta`sir ko`rsatadi. 

---

21 
G`ovak materiallar zich materiallarga nisbatan korroziyaga moyil, chunki 
agressiv sharoitning materiallarga ta`siri uning yuzasiga va suyuqlikning 
g`ovaklaridagi diffuziyasiga bog`liq. Kristall va amorf materiallarning kimyoviy 
chidamliligini solishtirilsa, kristall ko`rinishidagisi amorflarga qaraganda chidamli 
bo`ladi. Amorf ko`rinishidagi materiallar kislotada oson eriydi. 
Ko`rilaetgan laboratoriya ishlarida konstruktsion materiallarning kimyoviy, 
ya`ni kislotaga chidamlilik xususiyatlari o`rganiladi. Barcha kislotalar ma`lum 
miqdorda noorganik silikat materiallarni koroziyalaydi (plavik kislota barcha 
materialllarni bartamom emirib tashlaydi). Vodorod ionlari kontsentratsiyasida 
maksimal bo`lgan kislotalar (eritmadagi dissotsiyasi va kontsentratsiyasi bilan 
aniqlanadi) intensiv ravishda korroziya chaqiradi. 
Quyida ba`zi kislotalarning eng agressiv kontsentratsiyalari keltirilgan. 
Kislota 
Kontsentratsiya 
Sul`fat 
Nitrat 
Xlorid 
Fosfat 
Sirka 
33% 
30% 
20% 
50% 
20% 
Harorat oshirilsa, kislotaning dissotsiyatsiya darajasi, hamda ularning emirish 
xususiyatlari ham oshadi.