Maxsus pedogogika 2016. indd

Nazorat savollari:

1. Respublikamizda aqli zaif bolalar uchun maxsus maktabgacha 

tarbiya muassasalari tizimini bilish.

2. Xalq ta’limi vazirligiga va sog‘liqni saqlash vazirligiga qarashli 

maxsus maktabgacha tarbiya muassasalarida guruhlarni tashkil qilish 

qanday farq qiladi?

3. Xalq ta’limiga qarashli maxsus maktabgacha tarbiya muassas-

asi guruhi uchun tarbiyachi va defektologlarning ish rejasini tuzing.

§7. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarni 

tarbiyalash

Jismoniy tarbiya

«Jismoniy» tarbiya deganda bolalar organizmini tizimli rav-

ishda mustahkamlash, jismoniy chiniqtirish tushuniladi.

Maktabgacha  yoshdagi  aqli  zaif  bolalarni  jismoniy  jihat-

dan tarbiyalash vazifalariga –  bolalarning sog‘lig‘ini saqlash, 

---

32

33

ularning  organizmlarini  chiniqtirish,  harakatlarini  rivojlanti-

rish, madaniy-gigienik malakalarini tarbiyalash kiradi.

Aqli zaif bolalarning ahvoli asosan markaziy nerv tizimining 

organik jarohatlanishi natijasida fiziologik, morfologik, bioxi-

mik  o‘zgarishlarning  yuzaga  kelishi  bilan  namoyon  bo‘ladi. 

Bular  bolaning  o‘zini  yomon  his  qilishi,  organizmning  um-

umiy kuchsizlanishi, tez charchashi, nevroz holatlarini yuzaga 

kelishi bilan ifodalanadi.

Massaj va davolash gimnastikasi maxsus bolalar bog‘chasida 

davolash ishlari bo‘yicha asosiy vazifa bo‘lib hisoblanadi.

Aqli zaif bolalar jismoniy tarbiyasining asosiy jihati mad-

aniy-gigienik vazifalarni to‘g‘ri tashkil etish, bunda shaxsning 

kamol  topishida  gigienik  malaka  va  odatda  umumiy  tarbiya 

madaniyatining rivojlanishiga asos bo‘ladi.

Jismoniy  tarbiyaning  umum  qabul  qilingan  metodlarini 

maxsus ish usullari bilan bog‘lab olib borish, individual va gu-

ruhli mashg‘ulotlarni to‘g‘ri uyg‘unlashtirish aqli zaif bolalarn-

ing jismoniy tarbiyasini samarali bo‘lishiga yordam beradi.

Aqliy tarbiya

Aqliy tarbiya maxsus maktabgacha tarbiya muassasasi ish-

ning eng muhim, shu bilan birga eng murakkab tomonidir.

Eshitish va ko‘rgazmali tasavvurlarning kambag‘alligi, o‘yin 

tajribasining juda chegaralanganligi, nutqning ravon rivojlan-

maganligi o‘z navbatida tafakkurning rivojlanishga salbiy ta’sir 

ko‘rsatadi. Maktabgacha aqli zaif bolalarning ko‘rsatib o‘tilgan 

xususiyatlari maxsus maktabgacha tarbiya muassasasida aqliy 

tarbiyaning vazifalarini aniqlab beradi.

Bolalarning aqliy tarbiyasi ular tomonidan bilim va fikrlash 

faoliyati usullarini egallab olishdangina iborat bo‘lmasdan, balki 

shaxsning ma’lum sifatlarini shakllantirishdan ham iboratdir.

Bolalarni aqliy jihatdan tarbiyalash kattalar bilan muloqat-

da bo‘lish, tengdoshlari bilan o‘ynash tizimli ta’lim jarayonida 

amalga oshiriladi.

Aqli  zaif bolalarni aqliy jihatdan tarbiyalash bo‘yicha kor-

reksion-tarbiyaviy ishlar bolalarda diqqatni va xotirani rivojlan-

tirishga, idrok, tafakkur va diqqatni shakllantirishga qaratiladi. 

Bu ish maktabgacha tarbiya muassasasida – kundalik hayotda 

tevarak-atrof bilan tanishishda barcha bolalar faoliyatini shakl-

lantirish jarayonida va nutq o‘stirish, oddiy matematik tasavvur-

larni  shakllantirish,  mashg‘ulotlarda  o‘yinga  o‘rgatish,  tasviriy 

faoliyat,  o‘z-o‘ziga  xizmat  qilish  malakalarini  shakllantirishda 

amalga oshiriladi.