O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti s. Nasritdinova, M. Tursunova

2.2. Biznes amaliyotida ijtimoiy auditorlik 
Olimlardan M. Meskon, M. Albert, F. Xedouri, S. Brittan, D. Jordj 
biznes amaliyotiga ijtimoiy auditorlik, ya’ni firmalarning ijtimoiy 
harakatlarini inspeksiya qilishni kiritadi. Bunda, birinchi galda, ijtimoiy 
qadriyatlarga bo‘lgan munosabatlarga baho beriladi. Natijada firmalar 
muomala kodekslari va korporativ etika bo‘yicha lavozimlarni tashkil 

---

14 
qila boshladi. Mazkur yo‘nalish ijtimoiy haqiqat tadqiqini birinchi o‘rin-
ga qo‘yadi. Insonning xohishi va qobiliyati, g‘ururi va ambitsiyalarini 
(pul, karerani) muhim ahamiyatga ega bo‘lgan narsalarga qarshi qo‘y-
maslik axloq deb tushuniladi
1
. 
Biroq bu nazariyani qo‘llash bir qator muammolar tufayli cheklan-
gan. Birinchidan, AQSH kabi kuchli, boy mamlakatning boyligi pro-
testant etikalar asosini yo‘qqa chiqaradi, yangi turdagi ehtiyojlarni yuza-
ga keltiradi va yengil hayot tushunchasini shakllantiradi. 
Ikkinchidan, xususiy mulk hissiyoti orqali aniqlanadigan qadriyatlar 
katta o‘zgarishlarga duchor bo‘ldi. Aksiyalar egalari qiyofasida yirik 
korporatsiyalar yuzaga kelib, ular maosh evaziga menejerlar tomonidan 
boshqariladi, ya’ni boshqaruv xususiy mulkdan ajralib chiqadi. 
Munosabatlarga oid qoida va me’yorlar; muzokara, konstruktiv tan-
qid, telefon orqali gaplashish, mojaroli holatlar, biznesmen etiketi, 
muayyan biznes sharoitida xatti-harakat va muomalalarning qoida, tav-
siya, optimal algoritmlari va shu kabilar bilan bog‘liq masalalar mavjud. 
Biznesga oid muomala me’yorlarini o‘rganish va ularga rioya qilish 
barcha xo‘jalik ishlari bilan bog‘liq sohalarda aniq muvaffaqiyatga olib 
keladi.
2.3. Muomala va biznes munosabatlari tamoyillari 
Yuqorida aytib o‘tilganidek, biznes munosabatlarida muomala 
boshqaruv faoliyati sohasida band bo‘lgan shaxslar harakati tamoyilla-
rining yig‘indisidir.
Muomala va biznes munosabatlarining asosiy tamoyillari – bu ish-
bilarmon dunyosida qabul qilingan quyidagi axloq tamoyillaridir:
1.Erkinlik
(Raqiblaringiz erkinligini qadrlang!). Ya’ni, ularning 
ishiga aralashmaslik, manfaatini hurmat qilish va har qanday ishda ham 
ularga halaqit bermaslik.