15. Asinxron mashina turlari, tuzilishi va ishlash printsipi. Asinxron mashina turlari

n
1
>n
)
bõlib, sirpanish esa 0 < s < 1 oraliqda bõladi. Bu holda stator chulğami tarmoqdan elektr 
energiya bilan ta’minlanadi va rotorning vali qandaydir mexanizmga mexanik momentni beradi. 
Mashinada elektr energiya mexanik energiyaga aylantiriladi.
Asinxron mashinaning rotori tormozlanib (n = 0 ), stator chulğami tarmoqqa 
ulangan holatni qisqa tutashuv rejimi deyiladi (bunda sirpanish s = 1 bõladi). Agar rotorning
aylanish chastotasini stator chulğami aylanma magnit maydoni chastotasi (sinxron 
chastotasi) bilan teng (
n = n
1
) qilinsa (buning uchun birlamchi motor yordamida rotorning 
aylanish chastotasini bir oz oshirish zarur), sirpanish s = 0 bõladi. Bunda aylantiruvchi moment 
hosil bõlmaydi, chunki aylanma maydon rotor chulğamini kesib õtmaydi. Bunday rejimni 
asinxron mashinaning ideal yuksiz ishlash rejimi deyiladi.
Agar asinxron mashinaning rotorini birorta mexanizm yordamida stator magnit maydoni
aylanish chastotasidan katta (
n > n
1
) bõlgan chastotada aylantirilsa rotor chulğami 
õtkazgichlaridagi EYuK, tokning aktiv tashkil etuvchisi va sirpanishlar õz yõnalishini
õzgartiradilar. Bunda elektromagnit moment “
M
” ham õz yõnalishini õzgartirib 
tormozlovchi bõladi, ya’ni asinxron mashina generator rejimiga õtadi.
Asinxron mashina generator rejimda birlamchi motordan mexanik energiya olib, uni 
elektr energiyaga aylantirib tarmoqqa beradi. Bunda sirpanish 0>s> –

oraliqda õzgaradi
(“–

” – nazariy nuqtai nazardan, amalda esa olib bõlmaydi).
Tarmoqdan quvvat olib ishlayotgan asinxron mashinaning statori fazalaridan 2 tasining 
õrni almashtirilsa, statorning aylanuvchi maydoni teskari yõnalishga õzgaradi. Bu holatda
asinxron mashina rotori inertsiya bõyicha oldingi yõnaliõda aylanishda davom etadi. Ya’ni, rotor 
va stator maydoni qarama-qarshi yõnalishda harakatlanadi. Bunday holatda stator maydoni 
aylanishi bilan bir xil yõnalgan elektromagnit moment rotorga tormozlovchi ta’sir qiladi. 
Asinxron mashinaning bu rejimi teskari ulash orqali