Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Nazorat savollari 
1.
Infeksiya, infeksion jarayon to`grisida tushuncha. 
2.
Infeksion kasalliklarning qo`zgatuvchilari, mikroorganizmlarning xarakteristikasi. 
3.
Mikroblarni patogenlik va virulentligini belgilab beradigan omillar. 
4.
Infeksion jarayonda makroorganizmning roli. 
5.
Infeksion kasalliklarning yuqish yo`llari. 
6.
YUqumli kasalliklarning mikrobiologik diagnostikasi. 
 

---

44 
 
 
7. Mavzu:Immunitet, immunitet turlar.Organizmning infeksiyaga qarshi ximoya 
mexanizmi
. 
 
Reja 
1.
Immunitet va uning turlari. 
2.
Organizm nospetsifik ximoya omillari 
3.
Mononukyar fogotsitlar. 
4.
 
Antigenlar.
 
Antitela
 
Tayanch iboralar:
7.1 Immunitet va uning turlari 
 
Oxirgi yillarda immunologiya fani alohida fan sifatida juda rivojlanib bormokda. Tibbiyot 
oliy ukuv yurtlarida (Moskva, Minsk, Novosibirsk va x.) immunologiya kafedrasi mavjuddir. 
Aloxida fan sifatida o‘qitilmokda. Immunitet so‘zi lotincha bo‘lib, immunities - biror narsadan 
xalos bo‘lmoqlikni anglatadi. 
Immunologiya fanining rivojlanishi asosan yuqumli kasalliklarni o‘rganish, ularga qarshi 
kurashish va diagnoz kuyish asosida rivojlanib kelgan. SHuning uchun xam insoniyat tarixida 
birinchi bulib chin chechak kasalligiga karishi empashni 1796 yilda Eduard Jenner taklif etdi. U 
birinchi bulib, sigir chechagi bilan emlanganda organizm xakikiy chik chechak kuzgatuvchisiga 
beriluvchan bulmasligini isbotladi. Bu kashfiyotdan sung, 100 yildan keyin buyuk fransuz olimi 
Lu Paster immunologiya fanini fan kurinishiga kutardi va organizmni kasalliklarga berilmaslik 
xususiyatini urganib, uni ilmiy talkin kilib berdi va yukumli kasalliklarga vaksina tayyorlab 
ularga karshi kulladi. (1822-95 y. tovuk xolerasi, kuydirgi, kutirish). 
Lui Paster o‘z ilmiy ishlari 
bilan «Immunologiya» fani ga asos soldi. Keyinchalik rus olimi I.I.Mechnikov immunitetni 
xujayra teoriyasini yaratdi. Bu teoriya I.I.Mechnikov tomonidan kashf qilingan fagotsitoz 
xujayralarni asosiy xususiyatiga asoslangan bulib, I.I.Mechnikov fikricha organizmga tushgan 
patogen agentlar fagotsitoz xujayralar tomonidan topilib, organizmdan eliminatsiya kilinadi deb 
tushuntirdi. (1890-1998). SHu yillarda nemis olimi P
aul Erlix uzining immunitetni gumaral 
toeriyasini yaratdi. P.Erlix uz shogirtlari tomonidan difteriya anatoksini bilan kuyonlar 
emlanganda, ularni konida shu anatoksinni va ekzotoksinni neytralovchi antitellalar xosil 
bulishini aniklashdi va bu antitellalarni (AT) in vitro usulida aniklash mumkinligini isbotlashdi. 
Mana shu tadkikotlar asosiyda P.Erlix uzining gumaral teoriyasini yaratdi. SHu yillarda bu 
teoriyalar tarafdorlari urtasida ayovsiz ilmiy tortishuvlar ruy berdi. Lekin gumaral teoriya, 
immunitetni xujayra teoriyasiga nisbatan ancha engil kabul kilindi, chunki patogen agentlarga 
karshi xosil bulgan, AT in vitro anik aniklandi. Ularni tetri kursatildi va shu asosda yukumli 
kasalliklarga serologik diagnoz kuyishlar ishlab chikildi. Xujayra teoriyasi esa yaxshi 
rivojlanmadi, chunki fagotsit xujayralari, mikrorganizmlardan tappsari maxsus bulmagan 
zarralarni xam xazim kilishi (kumir kukuni, buyoklar va x.), immunitetni xujayra teoriyasini 
maxsusligiga soya soldi. Bu esa bu teoriyani rivojlanishini tuxtab kolishiga olib keldi. Lekin 
shunga karamasdan xar ikkala olim xam I.I.Mechnikov va Paul Erlixlar uzlarini immunitetni 
xujayra gumoral teoriyalari uchun Nobel mukofotlari lauriyatlari bulishdi. 
Oxirgi yillarda immunitetning ta’rifi xam eski ta’rifidan fark kildi. Akademik R.V.Petrov 
ta’rifiga kura «Immunitet - genetik 
begonalik belgisini tashib yuruvchi yod xujayra va zarralarga karshi organizmning 
kurashish xususiyati tushuniladi». 
Organizmыing ximoyalanish faktorlari. 
1. Organizmning maxsus bulmagan ximoyalanishi. 
2.0rganizmnig maxsus ximoyalanishi (immunitet)