O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

aholi qo'lida qoladigan 
daromad iste'molchilik sarflari va shaxsiy jamg'arma yig'indisiga 
teng bo'ladi. Iste'mol va shaxsiy jamg'armaning darajasi bevosita soliqlar to'langandan keyingi 
qolgan daromad bilan aniqlanadi. Demak bu daromad iste'molning ham, jamg'armaning ham 
umumiy omili hisoblanadi. Chunki jamg'arma daromadning iste'mol qilinmaydigan qismi 
hisoblansa, soliqlar to'langandan keyingi daromad shaxsiy jamg'armani aniqlab beradigan asosiy 
omil bo'lib chiqadi. Har yilgi haqiqiy iste'mol miqdori va soliqlar to'langandan keyingi daromad 
o'rtasidagi farq shu yildagi jamg'arma miqdorini aniqdaydi. 
Qarab chiqilgan omil ta'sirida iste'mol va jamg'arma darajasining o'zgarishini quyidagi 
jadvalda tushuntiramiz. Tahlil uchun shartli ma'lumotlardan foydalanamiz. 
 
7-jadval 
Iste'mol va jamg'arma darajasi, mln. so'm 
(shartli ma'lumotlar)
Yillar 
Daromad 
darajasi 
(D) 
Iste'mol 
(I) 
Jamg'arma 
(J) 
IO'M 
JO'M 
IQM 
JQM 
1990 
1500 
1300 
200 
0,87 
0,13 
1993 
1800 
1500 
300 
0,83 
0,17 
0,67 
0,33 
1996 
2200 
1700 
500 
0,77 
0,23 
0,50 
0,50 
1 
2 
3 (1-2) 
4 (2:1) 5(3:1) 6(2:1) 
7 (3:1) 
7-jadval ma'lumotlaridan xulosa chiqarib aytish mumkinki, birinchidan, aholi daromadining 
asosiy qismi iste'molga sarflanadi, qolgan qismi jamg'armaga ajratiladi. 
Ikkinchidan, iste'mol ham, jamg'arish ham daromadlar darajasiga bevosita bog'liq bo'ladi. 
Aholi daromadining iste'molga ketadigai ulushi iste'molga o'rtacha moyillik deyiladi 
(IO'M).
Aholi daromadining jamg'armaga ketadigan ulushi jamrarmaga o'rtacha moyillik