O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

Iste'molchilik sarflari 
— bu aholi joriy daromadlarning tirikchilik ne'matlari va xizmatlar 
uchun ishlatiladigan qismi. 
Jamg'arma 
— bu aholi, korxona (firma) va davlat joriy daromadlarining kelajaqdaga 
ehtiyojlarini qondirish va foizli daromad olish maqsadlarida to'planib borilishi. 
Uning hajmi uy xo'jaliklari daromadidan iste'molchilik sarflarini ayirib tashlash yo'li bilan 
aniqlanadi. 
Daromad fondida iste'molchilik sarflari ulushi qanchalik yuqori bo'lsa jamg'arma hajmi 
shunchalik kam bo'ladi. Jamg'armaning o'sishi esa iqtisodiy ma'noda mablag'lariing iste'mol 
buyumlari xarid qilishdan investitsion tovarlarga yo'naltirilishini bildiradi. 
Shu sababli daromadda iste'molchilik sarflari va jamg'arma nisbatining o'zgarishi bir qator, 
ba'zan qarama-qarish oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
Birinchidan, daromadlarning qandaydir qismini jamg'armaga qo'yish oqibatida u tovarlarda 
bo'lgan talabda o'z aksini topmaydi. Mahsulotning har qanday hajmi ishlab chiqarishdan olingan 
daromad to'liq sarflangandagina jami talabni ta'minlash uchun yetarli bo'ladi. Demak jamg'arma 
daromadlar - xarajatlar oqimida nomutanosiblik bo'lishiga olib keladi. 
Jamg'arma daromadlardan mablag'larni olib qo'yishni bildirib iste'molchilik sarflar barcha 
ishlab chiqarilgan mahsulotni sotib olish uchun yetarli bo'lmay qolishini bildiradi. Agar aholi o'z 
daromadining qandaydir, qismini jamg'arsa, o'zining xususiy talabini vujudga keltirmaydi. Buning 
natijasi sotilmay qolgan tovarlarning ko'payishi, ishlab chiqarishning qisqarishi, ishsizlik va 

---

daromadlarning pasayishi bo'lishi mumkin. 
Boshqa tomondan jamg'arma talabning yetishmasligiga olib kelmasligi ham mumkin, chunki 
jamg'arilgan mablag'lar tadbirkorlar tomonidan investitsion maqsadlarda ishlatiladi. Bu 
iste'molchilik sarflarining har qanday yetishmasligini qoplaydi va jamg'arma keltirib chiqaradigan 
iste'moldagi har qanday yetishmaslikni to'ldiradi. Uchunchidan korxonalar ham o'zining barcha 
mahsulotini iste'molchilarga sotishni ko'zda tutmaydi, balki uiing bir qismidan ishlab chiqarish 
vositalari shaklida foydalanishi mumkin. Shunday qilib, agar tadbirkorlar aholining jamg'armalariga 
teng miqdordagi mablag'larni investitsiyalarga qo'yishni ko'zda tutsa, ishlab chiqarish darajasi 
doimiy bo'lib qoladi. 
Iste'mol va jamg'arma darajasini aniqlab beruvchi asosiy omil 
milliy daromad 
hisoblanadi. 
Lekin milliy daromad tartibida to'g'ri soliqlar ham mavjud bo'ladi. Shu sababli soliqlar to'langandan 
keyin