Тупроқ физикаси

Биологик услуб.
Мазкур китобнинг характеридан келиб чиқиладиган 
бўлса, ушбу услубни батафсил ѐритилиши шарт эмас. Фақат шуни таъкидлаш 
мумкинки, бу ерда гап далаларга илдиз системаси орқали узоқ йиллар тупроқда 
яшайдиган радиоизотопларнинг қолдиқларини сўриб оладиган ва шу йўл 
орқали тупроқнинг илдиз ўсадиган қисмини улардан тозалайдиган
ўсимликларни танлаб олиш ва уларни экиш лозимлиги ҳақида кетмоқда. 
Охирида бундай ўсимликларнинг ҳосили ѐқиб юборилади, тупроқнинг ўзи эса 
керакли қишлоқ хўжалиги экинларини жойлаштириш учун қулай бўлиб қолади.
Услубнинг моҳиятини тушуниш учун агробиологик жараѐнларга 
киришиш ҳам талаб қилинади, яъни ўсимлик билан тупроқ ўртасида 
радиоизотопларни алмашиниши ҳақида билиш лозим. Бу эса бизнинг 
қизиқишимиз ва имкониятимиз доирасидан ташқарига чиқади. Бизга фақат 
атмосферадан тупроқ юзасига тушадиган радиоактив маҳсулотларни биринчи 
навбатда йиғиб олиш, сўнгра эса умумий фаоллиги, синамалардаги турли 
радиоактив нуклиднинг миқдори ва б.ни аниқлаш лозимлигини айтишгина 
қолади. Радиокимѐвий таҳлил натижасида изотопларни ажратиш, тозалаш, 
идентификациялаш ва таркибини аниқлашни ўз олдига мақсад қилиб қўяди.
Булардан ташқари изотопларни радиокимѐвий таҳлил қилиш натижасида 
ажралган фаолликларини аниқлаш услублари - ионизацион, сцинтилляцион, 
радиографик, фотоаналитик услублар ҳам мавжуд. 
 
Мустақил ишлаш учун саволлар: 
1.
 
Тупроқ атом физикаси нималарни ўрганади? 
2.
 
Тупроқнинг табиий ва сунъий радиоактивлиги деганда нимани 
тушунасиз? 
3.
 
Тупроқдаги табиий радиоактив элементларга қайси элементлар 
киради? 
4.
 
Сунъий радиоктив моддаларнинг ҳосил бўлиши ва тарқалиш 
қонуниятини тушунтириб беринг? 

---

317 
5.
 
Тупроқларда сунъий радиоизотопларнинг миграцияси деб нимага 
айтилади? 
6.
 
Радиоактив элементларнинг тупроқ қатламлари бўйича тарқалиши 
нималарга боғлиқ? 
7.
 
Радиоактив элементлар тупроқ хосса-хусусиятларига қандай таъсир 
кўрсатади? 
8.
 
Тупроқда радиоактив элементларнинг тўпланиш манбаси ҳақида 
гапириб беринг? 
9.
 
Тупроқнинг радиоактив ифлосланишига қарши қандай кураш 
чоралари қўлланилади?