Andijon davlat universiteti umumiy pedagogika kafedrasi qiyosiy pedagogika

Maktabgacha tarbiya
Amerika boy mamlakat. Lekin bu mamlakatda bolalar uch yoshga to’lgunlaricha 
onalarga turli moddiy imtiyozlar berish ko’zda tutilmagan. 
Farzandlarga qarab uyda o’tiradimi yoki enaga yollab ishga tushadilarmi, bu 
onalarning ishi.O’zbekistondagi kabi keng va shinam, ikki qavatli, o’ynaydigan, 
uxlaydigan, ovqatlanadigan alohida xonalari bo’lgan bog’cha va yaslilar Amerikada 
odob tusiga kirgan emas.Enaga yollash oila uchun haftasiga 200 dollardan kamga 
tushmaydi. Bu mamlakatda 30-40 bolaga mo’ljallangan xususiy va davlat 
tasarrufidagi bog’chalar mavjud. Ular enaga yollashdan bir oz arzonroqqa 
tushadi.Lekin har ikki holda ham, uydan olib borgan ovqatlarni edirishadi, 
krovatchalar, ko’rpa, to’shak, yostiqni ota-onalar olib borishadi.Amerikada 
bizdagidek 
taomnomalar, 
o’quv dasturlari yo’q.Bolalar yozda atrofdagi 
ko’kalamzorlarda o’ynab dam oladilar. 
Bu bog’chalarda ham bolalar yoshlariga qarab turli guruhlarda tarbiyalanadilar, 
ularga tarbiyachi-mutaxassis qaraydi, ular ovqatni tayyorlab beradi, turli qo’shiqlar, 
she’rlar o’rgatadi, quvnoqo’yinlar uyushtiradi. Ammo har kimo’z uslubiga muvofiq 
ishlaydi, umumiy qoidalar, o’quv dasturlari joriy qilinmagan.
Lekin bolalar uchun haqiqiy ta’lim-tarbiya jarayoni ular 5 yoshga to’lganlaridan 
keyin boshlanadi.Ana shu yoshda ular «Kinder garden» deb ataluvchi tayyorlov 
bog’chalariga jalb etiladilar.Ular hukumat tasarrufida bo’lib, bog’chalar yoki 
maktablar tarkibida tashkil etiladi. Bolalarni maxsus «maktab avtobusida» uyga olib 
keladilar va maktabga olib boradilar. Bunday avtobuslar yo’l-transport hodisalaridan 
to’la muhofaza etilgan: sariq rangga bo’yalgan, uning signallariga barcha transport 
vositalari itoat etishga majburdirlar. Maktab avtobuslarini boshqa transport vositalari 
quvib o’tishi mumkin emas, tartibni buzganlar qattiq jazolanadilar.
Ko’chalarda, maktabga ketayotganda yoki qaytayotganda alangla6 yurgan, 
o’ynab futbol tepib yurgan bekorchi bolani uchratish amrimahol.Bolalarni maktabda 
ham, uyda ham shaxsiga tegilmaydi, do’pposlanmaydi, u erkin o’smog’i kerak.Agar 
biror bola «meni urdi» deb ota-onasidan shikoyat qilsa, ma’lum muddatga ana shu 
ota-onalar ayrim hollarda ota- onalik huquqidan mahrum qilinadilar.Maktabga bolalar 
o’zlari xohlagan kiyimlarda boradilar. 5 yoshli bolalarni maktabga tayyorlash ota-
onalarning, bog’cha va maktabning, ommaviy axborot vositalarining ishi.
AQSH televideniyasining alohida kanalida “ Sezam ko’chasi” deb nomlanuvchi 
ko’rsatuvlar dasturi mavjud, u o’quvchilarga ingliz tili, alifbo, arifmetik amallarni 
bajarish, sanash, o’qish, koinot, tabiat, jug’rofiya, tarix bo’yicha bilimlarni o’ta 
qiziqarli tarzda singdirishga harakat qiladi.
Amerika ko’pmillatli mamlakat.Lekin har bir millat o’z farzandiga milliy urf-
odatlarini, tilini o’rgatishga jiddiy ahamiyat beradi. Ko’pincha bu vazifalarni katta 
avlod amalga oshiradi. 
O’zbeklar ham o’z ona tilini, urf-odatlarini, dinini o’z farzandlariga singdirishga 
astoydil intiladilar.

---

90 
O’zbek bolalari ham Markaziy Osiyoda o’z mamlakatlari borligini biladilar, 
g’oyibona intiladilar, u haqda ko’p narsalarni ko’rish, eshitish, o’qishni istaydilar.
O’zbekistonga kelish har bir amerikalik o’zbeklarning muqaddasorzusidir.
Besh yoshli bolalar bilan olib boriladigan mashg’ulotlarning asosini ularni 
maktabga tayyorlash tashkil etadi.Oltiyoshlilar bog’cha guruhlarida bo’lsalarda, lekin 
bu guruhlardagi ta’lim boshlang’ich sinfdagi ta’limga yaqin turib, amalda uning 
dastlabki bosqichi hisoblanadi.Maktabgacha tarbiya muassasalarining ta’lim dasturi 
ko’p jihatdan ota-onalar bilan hamkorlikda ish olib borishga mo’ljallangan, u 
pirovard natijada bolalarni boshlang’ich maktablarga puxta tayyorlab berishga xizmat 
qilishi kerak. Shuningdek maktabgacha tarbiya muassasalari bolalarning aqliy va 
jismoniy, umuminsoniy hislatlarni, bolalar jamoasi ichida o’zini tutish, samimiylik, 
mehnatsevarlik, foydali xatti-harakatlarning ilk shakllanishiga erishmoqlarini, tozalik, 
ozodalik va pokizalikka o’rganishlarini ta’minlab berishi lozim. Yuqorida 
aytganimizdek, maktabgacha tarbiya muassasalarining xususiylari ham bor. Lekin u 
Yaponiyadagidek rivojlangan emas.Amerikada xususiy bog’chalar davlat dasturiga 
kiritilgan. 
Amerikada o’quvchilarning o’z fikrini so’zda mukammal, aniq ifodalab bera 
olishiga, o’zligini anglash, o’zining qadr-qimmatini e’zozlash, shaxsiy qobiliyatini 
ro’yobga chiqarish tuyg’ularini tarbiyalashga katta e’tibor beriladi.Bolalarda ana shu 
his-tuyg’ularini shakllantira borish ilk yoshdanoq boshlanadi.