E. Egamberdiev

3. Mahsulotni iste’molchiga (bozorga) etkazish biznes- rejaning eng asosiy 
qismidir
. Uni tayyorlash uchun kuch va mablag’larni ayamaslik zarur. Tajriba 
ko’rsatadiki, bozorni etarli darajada o’rganmaslik natijasida ko’pgina kommertsiya 
loyixalari vaqt o’tishi bilan barbod bo’lgandir. 
Eng avvalo Sizning uyangiz bozorda qanday o’rin tutishini yuzaga chiqarish 
zarur bo’ladi. Agar Siz xaridor raqobatchilaringiz taklifiga qaramay, 
mahsulotingizdan voz kechmay uni mutassil xarid qiladigan bahosini aniqlab 
olsangiz Siz bozorni o’rganishdagi vazifalaringizni maksimal darajada bajargan 
bo’lasiz. 
Bozorni tovar bilan ta’minlash biznes uchun sharoit yaratish demakdir. 
4. 
Marketing ishlari va mahsulotni sotish rejasi.
Biznes-rejaning bu qismi sotiladigan maxsulot hajmini va unga qanday qilib 
erishish mumkinligini ko’rsatadi. Buerda Siz o’zingizning haqiqiy, doimiy 
mijozlaringizga o’z xizmatlaringiz va tovarlaringiz to’g’risida qanday qilib so’zlab 
berishingiz, maxsulotni qanday etkazib borishingiz va Sizni o’z 
raqaobatchilaringizdan nimangiz yaxshi ekanligi yoritiladi. Marketing rejasining 
asosiy elementlari quydagilar: 
-mahsulotni tarqatish sxemasi, tarkibi; 
-bahoni shakllantirish; 
-reklama; 
-sotishni rag’batlantirish usullari; 
-mahsulot sotilgandan so’ng mijozlarga ko’rsatiladigan xizmatlarni tashkil 
etish. (texnikaviy tovarlar uchun); 
-o’z firmangiz va tovarlaringiz haqidagi ko’pchilikning fikrini shakllantirish.. 
Biznes-rejani kelajakdagi sheriklar bilan muxokama qilayotganda uyalib 
qolmaslik uchun savollarga beriladigan javobni Siz yoddan bilishingiz zarur. 

---

154
5. Raqobat rejasi
- rejaning bu qismida Siz maxsulotingiz borib tushadigan
bozordagi raqobat to’g’risidagi bilganlaringizni o’zingizning potentsial 
sheriklaringizga va investorlarga ma’lum qilishingiz zarur. Siz quyidagi savollarga 
aniq javob berishingiz zarur. 
-xuddi shunga o’xshash tovarlarni yirik ishlab chiqaruvchilar kimlar? 
-ularning ishlari qanday?: mahsulotni sotish hajmi, daromadi, yangi modellarni 
qo’llash, texnikaviy servis ishlari. Ular o’z buyumlarini reklama qilishga ko’p 
ahamiyat beradilarmi, yo’qmi; qancha mablag’ sarf etadilar; 
-raqobatchilarning mahsuloti haqida tavsilotlar, sifat darajasi, dizayni, xaridorlar 
fikri qanday?
-rag’obatchilar mahsulot bahosining darajsi, ularning baho sisati (umumiy tarzda 
bo’lsa ham). 
Bu savollarga javob berishda haqiqatdan qochmaslik va xatoga yo’l 
qo’ymaslik zarur.