I L l bob. О zb ek isto n r espublikasi k o n stitu tsiy a sin in g y a r a tilish I va ta k om illashu VI

6-§. K o n stitu tsiya m izg a o'zgartirish va qo‘shimchalar
kiritish za ru ra ti va tartibi
Jam iy at rivoji, barqarorligi konstitutsiyaga, u n in g barqarorli- 
giga bog*liq. Konstitutsiya, avval qayd qilganimizdek, e n g muhim
va asos hisoblanuvchi ijtimoiy m unosabatlarni tartibg a soladi. Bu 
m u n o sab atlar boshqa m unosabatlarga nisbatan barqaror, uzoq 
yashovchi, tez-tez o'zgarishga muhtoj bo'lm agan m unosabatlar 
hisoblanadi. S h u n in g uchun ham konstitutsiyalar boshqa qonun- 
larga nisbatan kam o'zgarishlarga uchraydigan qonundir.
Lekin, hayot doimo o'zgarishga, ilgari yurishga moyil ekanligi- 
ni inobatga oladigan bo‘Isak, ijtimoiy m unosabatlar ham o‘zgaradi, 
ularni yangicha ta rtib g a solish zarurati, turli davrdagi sharoitning 
xilma-xilligi konstitutsiyaga ham o'zgartirish kiritish zaruratini 
vujudga keltiradi.
0
‘zb ekisto n n ing rivojlanishi, unda olib borilayotgan islohotlar, 
albatta, ijtimoiy m u no sab atlarnin g o'zgarishiga sabab bo'lmoqda. 
Davlat qurilishi va boshqaruvi sohasida olib borilayotgan islohot­
lar esa, hokimiyat tuzilmalari tarkibi, faoliyatini takomillashtirish, 
hokimiyat tizimi bo'linishi prinsipini yanada chuqurlashtirish, 
un in g natijasida vakolatlarni yanada aniq belgilash zaruriyatini 
tug'dirm oqda. D em okratik jarayonlarning chuqurlashuvi, erkin- 
lashtirish siyosati davlat boshlig'i maqomida o'zgarishlar bo'lishini, 
un in g davlat boshlig‘i sifatidagi maqomini kuchaytirib, ijro hokimi- 
yati tarkibidan chiqarishni, ayrim vakolatlarni Parlam entga, hu- 
k u m a tg a o'tkazish maqsadga muvofiqligini ko'rsatdi. Jamiyatda 
siyosiy hayotning rivojlanishi shu jarayonda ishtirok etuvchilar- 
ning faolligiga bog'liq, bu avvalo, siyosiy partiyalar rolini oshirish- 
ni taqozo etadi. Bu ham Konstitutsiyaga tegishli o'zgartirishlar 
kiritishni taqozo qildi. Demokratik talablarni belgilash, jahon 
davlatchiligi tajribasidagi ijobiy jihatlarni olishga intilish ham kons­
titutsiyaga o'zgartirishlar kiritilishiga olib kelishi mumkin.
O'zbekiston Konstitutsiyasiga kiritilgan o'zgartirish va qo'shim- 
chalar ham shu asosda amalga oshirildi.
Konstitutsiyaga birinchi o'zgartirish 1993-yilda amalga oshi- 
rilib, unga asosan Oliy Kengash deputatlarining soni 150 bo'lishi
65
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

haqidagi n o rm a chiqarib ta sh la n d i va q o n u n la rd a d e p u tatla r soni 
2 5 0 ta bo'lishi belgilab qo'yildi.
K o n stitu tsiy am izg a e n g k a tta va salmoqli o'zg artirish 2003-yil 
24-aprelda kiritildi. B u n in g aso si va sababi 
2002
-yil 27-yanvarda 
o 'tk a z ilg a n referen d u m natijalari bo'ldi. R eferend u m natijasida 
xalq p a r l a m e n t n i n g ikki p alatali bo'lishi va P re z id e n t vakolatini 
5 yildan 7 yilga o 'z g a r tir is h n i m a ’qulladi. S hu as o s d a “Referendum 
y a k u n la ri h a m d a davlat h okim iyati ta sh k il etilish in in g asosiy prin- 
siplari to 'g 'ris id a ’ gi K o n stitu tsiy av iy q o n u n qabul qilindi1. Qonun- 
n in g birinchi m o ddasida: “U sh b u Q o n u n 0 ‘zbek isto n Respublikasi 
K o n stitu tsiy a s in in g m o d d a la rig a o 'z g a r tir is h kiritish u ch u n asos 
b o'lad i”, — deb m u s ta h k a m l a b qo'yildi.
S hu a s o s d a K o n s titu ts iy a n in g XVIII, XIX, XX, XXIII bob- 
lariga o 'z g a rtiris h va q o 's h im c h a la r kiritildi. U la r n in g natijasida, 
“P rezident bir v a q tn in g o'zida Vazirlar M a h k a m a s i Raisi bo'ladi”, -
d e g a n qoida bekor qilindi, u n in g vakolat m uddati 5 yildan 7 yilga 
o'zgartirildi, a y rim vakolatlari S e n a t g a o'tkazildi;
- p a rla m e n t ikki palatali tizim da (quyi va yuqori palata) tash ­
kil qilindi. S e n a tn i s h ak llan tirish tartibi, u n in g vakolatlari, Qonun- 
chilik palatasi vakolatlari, u la rn in g birgalikdagi vakolatlari mus- 
ta h k a m la n d i;
- V azirlar M a h k a m a s i n i sh ak llan tirish , u n in g ishida Prezident 
ishtiroki m a sa la la ri y a n g ic h a hal qilindi;
- saylov tizim ig a saylovlarni o 'tk a z is h m uddatini aniq belgi- 
lash, saylov k am p an iy asi b o sh lan g an lig in i e ’lon qilish instituti, 
S e n a t a’zolarini say lash tartibi (pog'onali saylov) belgilanishi bilan 
q o 'sh im ch a lar kiritildi.
2007-yil 11-aprelda P r e z id e n t to m o n id a n im z o la n g a n va 
2008-yil 1-yanvardan k u ch g a k irg an “Davlat boshqaruvini yangi- 
lash va yan ad a d e m o k ra tla sh tirish h am d a m a m la k a tn i moderni- 
zatsiya qilishda siyosiy p a rtiy a la rn in g rolini k u ch ay tirish to'g'ri- 
sid a”gi K onstitutsiyaviy q o n u n n in g
2
birinchi moddasida Qonun 
O 'z b e k is to n Respublikasi K onstitutsiyasiga tu z a tis h la r kiritish
1 0 ‘zbekiston Respublikasi O liy M ajlisining Axborotnomasi, 2002-yil, 4-5-son, 
60-modda.
2 Qarang: O'zbekiston Respublikasi O liy M ajlisi faoliyatini tartibga soluvchi