I L l bob. О zb ek isto n r espublikasi k o n stitu tsiy a sin in g y a r a tilish I va ta k om illashu VI


-§. K o n stitu tsiy a n in g tu zilish i



Download 1,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/11
Sana06.03.2022
Hajmi1,02 Mb.
#483716
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
HagulC5pxUSDa6h74lvdb3882TQDYh1nz39oMi9l

5-§. K o n stitu tsiy a n in g tu zilish i
K onstitutsiya — d avlatn in g asosiy qonuni. S h u n in g uchun u 
o'ziga xos tu z ilish g a ega. Konstitutsiya tuzilishi Konstitutsiyada 
o‘z o'rnini topadigan n o rm a la rn in g m aqsad va vazifalariga qarab 
tu rk u m la s h va u la rn in g ah am iy atig a qarab ketma-ketlikda joy- 
lashuvidir.
0 ‘zbekiston K onstitutsiyasi m uqaddim a, 
6
bo‘lim, 26 bob va 
128 m oddadan iborat. M u q ad dim a - K on stitu tsiy an in g kirish qismi 
bo‘lib, un d a bosib o 'tilg an yo‘l va m a m la k a tn in g asosiy vazifalari, 
ya’ni nim a uch u n K onstitutsiya qabul qilinganligi bayon qilinadi. 
Undagi qoida va g'oyalar keyinchalik K onstitutsiya normalarida u 
yoki bu shaklda, ko'rinishda o‘z o‘rnini topadi.
K o n stitu tsiy an in g birinchi bo'limi “Asosiy prinsiplar” deb ata- 
lib, u “Davlat suvereniteti”, “Xalq hokimiyatchiligi”, “Konstitutsiya 
va q o n u n n in g u s tu n lig i”, “Tashqi siy o sat” boblariga ajratilgan. 
U m u m a n , K onstitutsiya norm alarini asos deb e’tirof etsak, birinchi 
bo‘lim a so slarn in g asosidir. H ar qanday m am lakatni mustaqil 
davlat deyish uchun u aniq davlat shakliga, davlat suverenitetiga, 
uni xarakterlovchi belgi, xusu siy atga ega bo'lishi kerak. Ayni shu 
m asala birinchi bobda belgilangan.
D av latnin g yashashi, faoliyat ko‘rsatishi uchun e n g muhim 
m a salala rd an biri hokimiyat masalasidir. Davlat hokimiyati bu 
yerda m ark aziy o‘rinni egallaydi. Xalq esa, davlat hokimiyatining 
y agona m anbai bo'lib m aydonga chiqadi. H okimiyat Konstitutsiya­
n in g e n g asosiy masalasidir, desak fikrimiz uncha to'liq bo'lmaydi.
62
www.ziyouz.com kutubxonasi


Konstitutsiyada hokimiyat va erkinlik masalasi asosiy o'rinni egal- 
laydi, desak fikrimiz to'liq bo'ladi. Chunki, jam iy atn in g asosiy ele- 
menti shaxslardir. U iarn in g mavqei K onstitutsiyaning shu bobida 
belgilanadi.
Konstitutsiya va qonunlar ustuvorligi ta ’minlanmay turib, Kons­
titutsiyaviy tu z u m , huquq-tartibotni t a ’minlash, fuqarolar man- 
faatini himoya qilish m um kin emas, shuning uchun ham m azk u r 
m u n o sab atlar K onstitutsiyaning III bobida m ustah k am lang an .
Biron-bir davlat alohida, tashqi dunyodan ajralgan holda faoli- 
yat ko'rsata olmaydi. M a m la k a t rivoji, xavfsizligi, fuqarolar tur- 
mush sharoiti, tashqi aloqalarni to‘g ‘ri o‘rnatishga bog'liq. Shuning 
uchun K onstitutsiyam izning IV bobi normalarida ishonchli sinov- 
lardan o 'tg a n tashqi siyosat prinsiplari m ustahkam langan.
K onstitutsiyam izning birinchi bo'limida m u stahkam langan 
normalar bevosita Konstitutsiyaviy tuzum ga taalluqli bo'lib, ular 
K onstitutsiyaviy tu z u m asoslarini o‘rnatgan va Konstitutsiyaning 
keyingi bo'lim, boblaridagi norm alarning belgilanishiga t a ’sir ko‘r- 
satadi. M asalan , 13-moddaning ta ’sirini “Inson va fuqarolarning 
asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari” bo'limidagi normalar- 
da, K onstitutsiyaning 
11
-moddasi ta ’sirini “Davlat hokimiyatining 
tashkil etilish i” bo'limida ko'rish mumkin. S h u n in g uchun ham 
K onstitutsiyaning birinchi bo‘lim normalari asos normalar yoki 
asosiy prinsiplar m usta h k am lan g an normalar deyiladi.
K onstitutsiyaning ikkinchi bo'limi “Inson va fuqarolarning 
asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari” deb nomlanib, ular sh axs­
nin g huquqiy holatiga taalluqli bo'lganligi uchun “Asosiy prinsiplar’ 
bo'limidan keyin berilgan. Ikkinchi bo'limning umum iy qoidalari 
bobida fuqarolarning qonun oldida tengligi, davlat va fuqaroningbir- 
biriga nisbatan bo'lgan huquqlari va burchlari bilan o'zaro bog'liq- 
ligi, huquq va erkinliklar daxlsizligi, ulardan sud qarorisiz m ahrum
etish yoki cheklashga hech kim ning haqqi yo'qligi; “Fuqarolik bo­
bida fuqarolikka ega bo'lish asoslari, fuqaroligi bo'lmagan shaxslar 
va chet el fuqarolarining huquqlari belgilangan. Konstitutsiyaning 
alohida-alohida boblarida fuqarolarning shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy 
va ijtimoiy huquqlari va erkinliklari hamda huquq va erkinliklari- 
ning kafolatlari va fuqarolarning burchlari belgilangan.
63
www.ziyouz.com kutubxonasi


K o n s titu ts iy a n in g u chinchi bo'lim i “J a m iy a t va s h a x s ” deb 
n o m la n g a n . U n in g boblarida ja m iy a tn in g iqtisodiy negizlari, ya’ni 
0
‘z b ek isto n d a bozor m u n o s a b a tla r i o'rnatilishi, iqtisodiyotning 
neg izini xilma-xil s h a k ld a g i m u lk ta sh k il etishi, xusu siy mulk 
daxlsiz ekanligi, u davlat him oyasida bo‘lishi, iste’molchi huquqi us- 
tuvorligi, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va m e h n a t faoliyati erkin- 
ligi, u m u m m illiy boyliklar doirasi va u la rd a n foydalanish, ular­
ni m u h o faz a qilish b e lg ilan g a n . “J a m o a t b ir la s h m a la r i” bobida ja- 
m oat b irlash m ala ri tizim i (turlari), q an d ay ja m o a t birlashmalari 
tu z is h m u m k in ekanligi, davlat va ja m o a t b irlash m ala ri o'zaro mu­
n o s a b a tla r in in g huquqiy aso slari, siyosiy p artiy a va k asab a uyush- 
m a la r in i n g asosiy vazifalari, ja m o a t b irlash m ala rin i tarq atib yubo- 
rish yoki faoliyatini ch ek lash tartib i, dinga m u n o s a b a t tartibga 
so lin g an . T o'rtinchi bo‘lim “M a ’m u riy-hududiy va davlat tuzilishi” 
deb n o m la n g a n , un d a m a m la k a tim iz m a ’m uriy-hududiy tuzilishi, 
Q o ra q a lp o g 'isto n R esp u b lik asin in g huquqiy holati alohida-alohida 
b oblarda b elg ilan g a n .
K o n stitu tsiy a n in g e n g yirik b eshinchi bo'limi “Davlat hokimi­
yatini ta sh k il e t is h ” deb n o m la n g a n va u X V III-X X V I boblarni o‘z 
ichiga olgan.
“0 ‘z b e k is to n R e s p u b li k a s in in g Oliy M a jl is i” (XVIII bob), 
“0 ‘z b e k i s t o n R e s p u b li k a s in in g P r e z i d e n t i ” (X IX bob) boblarida 
u la r n i s a y la s h ta rtib i, v a k o la tla ri, o‘za ro m u n o s a b a t la r i asoslari 
b e l g ila n g a n . “V a z irla r M a h k a m a s i ” (XX) bobida, “M ah alliy
d a v la t h o k im iy a ti a s o s l a r i ” (X XI) bobida, “0 ‘z b e k isto n R es p u b ­
li k a s i n i n g su d h o k im iy a t i” (XXII) bobida te g is h li o rg an la rn i 
t a s h k i l e tish ta rtib i, prin sip lari, v azifalari, sud ho k im iy ati, m a­
halliy h o k im iy a t tizim i m u s t a h k a m l a n i b q o ‘y ilg an . XXIII bob 
0
‘z b e k i s t o n n i n g saylov tizim i, f u q a r o la r n in g saylov huquqi 
p r in s ip la r in i o 'r n a t g a n bo‘lsa, X X IV bob P r o k u r a t u r a organlari- 
n in g K o n s titu ts iy a v iy m a q o m in i belgilaydi. K o n s titu ts iy a n in g
X X V bobi moliya va k red it m a s a la la r in i, X X V I bobi m udofaa va 
x av fsizlik m a s a la la r in i b e lg ila g a n .
K o nF 'itu tsiy a n in g oxirgi oltinchi bo'limi (u boblarga bo'lin- 
m a g a n , faqat ikki m oddadan iborat) “K onstitu tsiy ag a o‘zgartirish 
kiritish ta r t i b i ”ga b a g ‘ishlanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi



Download 1,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish