Maktabgacha yoshdagi

moddiy 
va 
ma’naviy 
turlarga ajraladi va ularni keltirib chiqaruvchi mexa-
nizmlar manbai ham turlicha ekanligi e’tirof etiladi. Insonning 
ovqatlanish, kiyinish, uy-joyga ega bo‘lish, maishiy turmush ashyo-
lariga intilish, komfort hissini qondirish bilan bog‘liq madaniy-
maishiy buyumlarga ehtiyoj sezishi moddiy ehtiyojlar majmuasini 
yuzaga keltiradi. Ma’naviyatni yaratish va o‘zlashtirish, shaxsning 
o‘z fikr-mulohazalari va his-tuyg‘ulariga binoan boshqa odamlar 
bilan muomalaga kirishishi hamda axborot almashtirish, badiiy 
va ilmiy adabiyotlar bilan tanishish, mahalliy matbuotni o‘qish, 
kino va teatrga borish, musiqa tinglash kabilarga ehtiyoj sezish, 
ya’ni ijtimoiy ong mahsuliga tobelik ma’naviy ehtiyojlar tizimini 
yuzaga keltiradi.
Ma’naviy ehtiyojlar moddiy ehtiyojlar bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, 
vujudga kelgan ma’naviy ehtiyojlarni qondirish jarayonini mod-
diy ehtiyojlarning tarkibiga kiruvchi moddiy narsalar yordamida 
amalga oshiriladi, chunonchi, kitob, yozuv qog‘ozi va boshqalar. 
Insonda madaniy va ma’naviy ehtiyojlar turmush tajribasining 
orti shi, bilim saviyasining kengayishi, maxsus mashqlar egalla-
nishi, ijtimoiy hayot qoidalariga uzluksiz ravishda rioya qi lishi, 
narsa va hodisalarga munosabatining o‘zgarishi tufayli rivoj lana 

---

65
boradi. Odam tobora kamolga yetgan sayin uning oldida yangi-
cha talablar ko‘ndalang qo‘yiladi, ularni bajarish esa ehtiyoj ning 
yangi, nisbatan murakkab, mohiyat jihatidan teran xususiyat kasb 
etuv chi shakllarini vujudga keltiradi, ularning qondirilishi esa 
tuzilishga ega vositalarni taqozo etadi. 
Motiv va motivatsiya
Ehtiyoj asosida odamda faoliyatning motivlari, ya’ni muay-
yan ehtiyojlarni qondirish bilan bog‘liq ichki turtki kuchlar paydo 
bo‘ladi.