Maktabgacha yoshdagi

Biografiya
(tarjimayi hol) 
metodi.
Biografiya metodi ham 
psixolo giyaning yordamchi metodlaridan hisoblanib, undan 
kishilarning ayrim psixologik xususiyatlarini o‘rganishda foydala-
niladi. Ma’lumki, har bir odam o‘z biografiyasiga ega. Biografik 
ma’lumotlarda odamning shaxsiy psixologik xususiyatlariga oid 
ayrim faktlar bayon etiladi. Masalan, kishilarning biografik 
ma’lumotlarida ularning dunyoqarashlari, ishonch-e’tiqodlari, 
g‘oyaviy yo‘nalishlari, burchlariga bo‘lgan munosabatlari, maqsad 
va maslaklari ko‘rsatiladi. Ana shunday ma’lumotlarga asoslanib u 
yoki bu odam haqida ma’lum xulosa chiqarish mumkin. Biografi-
ya metodi xususan bolalar psixologiyasi va pedagogik psixologi-
yada keng qo‘llaniladi. Bolalar psixikasining taraqqiyot yo‘lini 
biografik tarzda ilmiy kuzatishga dastlab mashhur tabiatshunos-
lardan Charlz Darvin asos solgan. U bola psixikasining taraq-
qiyotini kuzatishga oid o‘zining kundalik xotira tipidagi asarini 
nashr ettirgan. Hozirgi kunda bola taraqqiyotini biografik tarzda 
ochib beruvchi ilmiy asarlar ko‘plab topiladi. Bunday asarlardan 

---

36
eng mashhuri N.A. Menchinskayaning «Bola psixikasining taraq-
qiyoti», «Ona kundaligi» nomli ilmiy-biografik asarlaridir. Bun-
day ilmiy-biografik asarlarning qimmatli tomoni shundaki, bun-
day kundaliklar bola taraqqiyotining katta bir davrini (masalan,
1 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan davrni) qamrab oladi. Ma’lumki, 
bolaning har bir yosh davrida unga nisbatan muayyan bir tarzda 
munosabatda bo‘lish lozim bo‘ladi. Ana shu nuqtayi nazardan 
bolaning qaysi yosh davrida unga nis batan qanday munosabatda 
bo‘lishni belgilashda bio grafiya metodi tarbiyachilar va yosh ota-
onalarga katta yordam berishi mumkin.
Bolalarning biografiyalariga oid ma’lumotlarini yaxshi bil-
gan tarbiyachi ularga nisbatan individual munosabat da bo‘lishni 
to‘g‘ri tashkil qila oladi. Bolalarning shaxsiy psixologik xususiyat-
larini biografik tarzda o‘rganishda yozuvchilarning avtobiografik 
asarlari ham katta rol o‘ynaydi. Ma’lumki, yozuvchilar nihoyatda 
mohir kuzatuvchi hisoblanadilar. Ular o‘zlarining asarlarida bola-
lar (hayvonlar) psixikasining turlicha namoyon bo‘lishini obrazli 
qilib ochib beradilar. Bunday avtobiografik asarlar orqali odam-
larning ayrim tiplari, xarakterlariga xos xususiyatlari, qobiliyat va 
qiziqishlari, dunyoqarashlari, ishonch hamda e’tiqodlari, axloqiy 
sifatlari qanday ijtimoiy-tarixiy sharoit ta’sirida tarkib topishini 
bilib olish mumkin.
Psixologiyada odam