Maktabgacha yoshdagi

Test-so‘rov
– eng ko‘p tarqalgan testlar qatoriga yutuqqa eri-
shish harakatlari, intellekt testlari, shaxs testlari (psixodiagnos-
tika), shaxs «loyihasi» (proyektiv) testlari kiradi. Testlar ning 
«Yetishmagan so‘z yoki raqamlarni topib, o‘rniga qo‘ying» sin-

---

31
gari shakllaridan qobiliyatni, kuzatuvchanlikni, xotirani tek-
shirish maqsadida ham foydalanish mumkin. Testlar yordamida 
ayrim qobiliyatlarning, ko‘nikmalarning, malakalarning bor yoki 
yo‘qligini aniqlashga yoki bu kasb sohasida ishlash uchun layo-
qatlilik darajasini va hokazolarni bilishga harakat qilinadi. 
Test-topshiriq
o‘quvchi bilimini tekshirish va baholashda 
qo‘llanilib, o‘quv materialining asosiy qismini aniq va to‘liq bi-
lishlarini aniqlashga qaratilgandir. Unda savol va 3–4 ta javob 
beriladi, shulardan javobning eng to‘g‘risini topish talab qilinadi. 
Javoblarga ballar berilishi yoki berilmasligi ham mumkin.
Proyektiv testlarda
testning asl maqsadi tekshiriluvchiga sir 
bo‘ladi. Ya’ni shunday topshiriq beriladiki, tekshiriluvchi top-
shiriqni bajarayotib nimani aniqlashi mumkinligini bilmaydi. Ma-
salan, mashhur Rorshaxning «Siyoh dog‘lari» testi, tugallanma-
gan hikoyalar kabi testlarda bir narsaning proeksiyasidan go‘yoki 
ikkinchi bir narsaning mohiyati aniqlanadi. 1921-yilda kashf etil-
gan «Siyoh dog‘lari» va ularga qarab tekshiriluvchining nima-
larni eslayotganligi, dog‘lar nimalarga o‘xshayotganligiga qarab, 
uning shaxs sifatidagi yo‘nalishlari, hayotiy tamoyillari, qadri-
yatlarga munosabati, ishni bajarish paytidagi emotsional holatlari 
aniqlanadi. Bu testlar juda noyob, qimmatli, lekin uni faqat pro-
fessional psixologgina qo‘llashi va natijalarni mohirona tahlil qi-
lishi talab qilinadi.
Test metodi orqali bolalarning umumiy aqliy taraqqiyot dara-
jalari va ayrim psixik jarayonlarning (tafakkur, xayol, xotira) 
qanchalik rivojlanganlik darajasi aniqlab taqqoslanadi. Test me-
todi yordami bilan bolalarning o‘z yoshlariga nisbatan normal 
taraqqiy etganliklari yoki orqada qolganliklarini ham aniqlash 
mumkin. Qo‘llaniladigan testlar orasida