Qiziqarli kimyo

Jihoz va reaktivlar. 
Chinni likopcha yoki pishiq 
g‘ isht, spirt lampasi. Po‘ lat sim. Yog‘ och payraha- 
si. Aluminiy kukuni. Oltingugurt kukuni. Gugurt.
Qog‘ozda lgaluminiy kukuni va 1,5 g oltingugurt kukuni yaxshilab 
aralashtiriladi va likopcha yoki pishiq g‘ isht ustiga to‘p qilib j oylashtir- 
iladi. Gugurt cho‘pini yondirib aralashma ustida biroz ushlab turilsa, u 
to‘rt tarafga uchqun sachratib yona boshlaydi.
Aluminiy va oltingugurt aralashmasini gugurtsiz ham yondirish 
mumkin. Buning uchun poMatsimning uchini qizarguncha qizdirib, 
aralashmaga tegizilsa, u yonib ketadi.
Oltingugurt bilan ta‘sirlangan temir, mis, rux va boshqa metallar 
ham aluminiy kabi yonadi.
1.3.11. S U V A L U M IN IY N I YONDIRADI
Jihoz va reaktivlar. 
Yog‘och pavrahasi. Chinni 
likopcha. Tomchilatgich. Aluminiy kukuni. Natriy 
peroksid Na,0,Suv.
Massasi bir xil va biri aluminiy bo‘lgan ikki modda kukuni chinni 
likopchadayog‘ochpayrahasi yordamidaaralashtiriladi. Tomchilatgich 
yordamida bu aralashmaga 2-3 tomchi suv tomizilsa, u yonib ketadi.
Bu tajribaning siri nimada?
25

---

Chinni likopchada 1 g aluminiy kukuni va 1 g natriy peroksid kukuni cho‘pcha 
yordamida aralashtiriladi. Aralashma ustiga 2-3 tomchi suv tomizilsa, ekzotermik 
reaksiya amalga oshib, natijada atomar kislorod ajralib chiqadi:
Na20 2 + H20 =2NaOH +O+Q
Atomar kislorod esa aluminiy kukunini oksidlantirib, uni yondii'ib yuboradi.
1.3.12. S U V OLTINGU G U RTNI YONDIRADI
Jihoz va reaktivlar.
Yog1 och payrahasi. Chinni 
likop-cha. Tomchilatgich. Spirt lampasi. Chinni ho- 
voncha dastasi bilan. Oltingugurt kukuni. Natriy pe­
roksid. Suv.
Chinni likopchada ozgina sariq modda bilan ozgina oq modda 
yog1 och payrahasi yordamida aralashtiriladi. Bu aralashmaga tomchilat­
gich yordamida 2-3 tomchi suv tom izi Isa, shiddatli reaksiya amalga oshib, 
aralashma yonib ketadi.
Nega aralashma yonib ketadi?
Sariq modda oltingugurt va oq modda natriy peroksid kukuni edi. Bu tajribam 
baj arish uchun oldindan oltingugurt va natny peroksid kukuni yaxshilab quritiladi. 
Keym ikkala modda alohida-alohida chinni hovonchada yaxshilab maydalanadi. 
Taxminan 1 g oltingugurt va 1 g natriy peroksid kukuni likopchada payraha cho’p 
yordamida aralashtiriladi va aralashmam to ’dalab, ustidan 2-3 tomchi suv tomizila- 
di. Bunda ekzotermik reaksiya amalga oshib atomar kislorod ajralib chiqadi.
Na
2
° 2 + H
2
° = 2NaOH + О + Q
Hosil b o ’lgan atomar kislorod oltingugurtni oksidlab, uniyondirib yuboradi.
1.3.13. S U V A R R A M A Y D A N I YONDIRADI