agressiya, ayblash hissi (a y b do rni izlash)
nam oyon bo'la
boshlaydi. Bu bosqich mohiyatini ham psixologik himoya mexanizmi tashkil etib,
u to'plangan emotsional zo'riqishni chiqarib yuborish imkoniyatini beradi. Tashqi
m uxitga qaratilgan agressiya: bolaning kasalligida istalgan odam aybdor, ota, buvi,
uzoq qarindosh, tibbiyot xodimlari va boshqalar. Aksariyat hollarda, bu ayblashlar
um uman asossiz bo'lib, o'zaro ziddiyat va kelishmovchilikni keltirib chiqaradi.
Ba'zan, agressiya bolaning o'ziga nisbatan qaratilishi mumkin. Ona o'z farzandiga
u boshqa bolalarga o'xshamagani tufayli salbiy munosabat bildira boshlaydi.
A yrim vaziyatlarda esa agressiya ichki yo'nalishga ega bo'lishi ham mumkin, ota
yoki ona farzandining kasalvandligiga sababchi sifatida o'zini his etadi va bu
hodisa uni doimiy ravishda aybdorlik hissi bilan yashashga, kasallikning kelib
chiqish sabablarini o'z xulqida izlashga olib keladi.
Negativizm va inkor etish reaksiyalari aksariyat hollarda davriy xarakterga
ega bo'ladi. Tashxizni qabul qilgach, ota-onalar uning mazmunini anglay
boshlaydilar va borgan sari depressiyaga tushadilar. Ushbu chuqur qayg'urish
bosqichida haqiqatni anglab yetish bilan kechadigan depressiv holat ota-onaning
farzandi ehtiyojlariga to'beligi, ijobiy o'zgarishlarning kuzatilmagani, endigina
dunyoga kelgan bolaning ijtimoiy va jism oniy jixatdan zaifligini his etish
natijasida paydo bo'ladi.
O 'tkir qayg'urish o'mini asta sekin tan olish va bolaning kasalligini
q ab u l
q ilish
bosqichi egallaydi. Bu bosqich imkoniyati cheklangan bolaning oilasi
ijtimoiy-psixologik adaptasiyasi bilan xarakterlanadi. Oila a'zolari endi nogiron
farzandlarini o'z hayotlarining real fakti sifatida qabul qila boshlaydilar, ular
m utaxassislar bilan kerakli
emotsional kontaktni o'm ata oladilar,
ulaming
125
ko'rsatm alariga rioya qiladilar, bolaning manfaatlaridan kelib chiqadilar. O ila o'z
hayot tarzini vujudga kelgan o'ziga xos vaziyatlami inobatga olgan holda tashkil
eta boshlaydi. O ila tom onidan kasallikni qabul qilinganligining bevosita belgilari
qatoriga qayg'u hissining kamayishi, tashqi dunyoga qiziqishning ortishi,
kelajakka qaratilgan rejalam ing paydo bo'lishi kabilami kiritish mumkin.
Im koniyati cheklangan bolaning oilasi bilan ijtimoiy reabilitasion ishlami olib
borishda psixolog yuqoridagi aytib o'tilgan barcha bosqichlarda alohida
vazifalarga ega bo'lib, ularning mohiyatini quyidagicha belgilash mumkin:
1. Shok holatida psixolog ota-onalami ulaming o'zlari va farzandlariga zarar
yetkazishi m umkin bo'lgan xatti-harakatlardan asrashi kerak;
2. Inkor etish bosqichida psixolog nogiron bolaning ota-onasiga halaqit
berm asligi m aqsadga muvofiq;
3. Agressiya holatida psixolog mijozga bor tajovuzni chiqarib yuborish
im koniyatini berishi kerak (bu agressiya psixologning o'ziga yo'naltirilsa ham);
4. D epressiv holatda mijozning qayg'ularini empatik qabul qilish kerak;
5. Qabul qilish bosqichida optimistik ruhni shakllantirishga urinish lozim.
126
Do'stlaringiz bilan baham: |