Тошкент кимё – технология институти

2.8. Elastiklik modulini aniqlash 
Elastiklik moduli (E) materialning deformatsiyaga qanday qarshilik ko‘rsata olishini 
ifodalaydi. Elastiklik moduli miqdori tajriba yo‘li bilan aniqlanadi.
Bosim ostida quyilgan va ekstruziya usuli bilan olingan namunalarda elastiklik moduli 
cho‘zilish deformatsiyasi yordamida, presslab olingan namunalarda esa egilish deformatsiyasi orqali 
aniqlanadi.
2.9. Qattiqlikni aniqlash 
Plastmassaning qattiqligi unga juda qattiq boshqa bir materialning botish chuqurligi bilan 
o‘lchanadi.

---

45 
Qattiqlik materialning mexanik hossalaridan biridir. Plastmassalar uchun bu ko‘rsatkich 
metallarga qaraganda bir necha marta kam.
Termoreaktiv smolalar asosida tayyorlangan materiallar eng yuqori qattiqlikka ega 
materiallardir. Polietilen, eng kichik qattiqlik ko‘rsatkichiga ega. Demak, polimerlarning qattiqligi va 
elastiklik moduli orasida ma’lum munosabat bor.
Qattiqlik Brinell tavsiya etgan usul bilan aniqlanadi va u quyidagi formula orqali topiladi 
(N/m
2
). 
Dh
P
H
B
π
=
bu yerda:
R - bosuvchi kuch miqdori, N; 
D - sharcha diametri, sm4 
h - sharcha segmenti chuqurligi, sm. 
3. Plastmassalarning past haroratlarga chidamliligini
egilish deformatsiyasi orqali sinash 
Bu usul bilan poleolefinlardan olingan plyonkalar, PVX smolasi asosida tayyorlangan 
yumshoq materiallar sinaladi.
Plastmassalarning past haroratga chidamliligini egilish orqali sinashda ichida suyuqligi 
bo‘lgan va issiqlikdan izolyasiya qilingan rezervuardan foydalaniladi. 
Namunalar ma’lum haroratli sovutgich suyuqlik ichida aniq bir vaqt ushlab turiladi va 
ularning holati, ya’ni sinash o‘tkazilayotgan namunalar sirtiga biror mexanik shikastlanish ro‘y 
bergan yoki bermaganligi kuzatiladi.