Toshkent davlat agrar universiteti nukus filiali

Tijorat tahlili.
Tijorat tahlilining maqsadi – ishlab chiqarilishi mo’ljallangan mahsulot va xizmatlar bozorlari, hamda
ishlab chiqarish uchun lozim bo’lgan moddiy va moliyaviy resurslar bozorlari nuqtai nazaridan loyiha
istiqbollarini baholashdir. Umuman olganda loyihaning muvoffaqiyati yoki inqirozga uchrashi, loyiha
mahsuloti iste'molchilari, loyiha xizmatlaridan foydalanuvchilar, resurslarni yetkazib beruvchi va potensial
investorlarga bog`liq bo’ladi.
Tijorat tahlili har doim bozorlarni o’rganishdan boshlanadi. Loyiha mahsuloti, uni amalga oshirish
uchun lozim bo’lgan moddiy, mehnat va moliyaviy resurslarning joriy kon'yunkturasini o’rganib bo’lgandan
so’ng, tegishli bozorlarni rivojlanish tendensiyalari aniqlanadi va loyihaga tegishli ko’rsatkichlar dinamikasi
prognoz (bashorat) qilinadi.
Bozorlar tahlili.
Mahsulot bozori tahlilida quyidagi savollarga javob topish lozim:
- mahsulot qayerda sotiladi?
- mahsulot narxi tushib ketmasligi uchun bozorning sig`imi yetarlimi?
- agarda narx tushib ketishi aniq bo’lsa, u qanchalik tushib ketadi?
- yangi narxlarda loyiha moliyaviy nuqtai nazardan maqsadga muvofiq bo’ladimi?
- loyiha bozor umumiy sig`imining qanday ulushini ta'minlashi mumkin;
- yangi mahsulot ishlab chiqarishni o’zlashtirish uchun yetarlicha ishlab chiqarish resurslari mavjudmi?
- loyihada ishlab chiqarilayotgan mahsulotni qayta ishlash imkoniyatlarini oldindan ko’rib chiqish
lozimmi, yoki uni qayta ishlash va marketingi uchun yangi loyiha tuzish maqsadga muvofiq bo’ladimi?
- mahsulotni bozorga olib chiqish uchun qanday moliyaviy tadbirlarni amalga oshirish lozim bo’ladi va
marketingni moliyalashtirish uchun loyihada qanday maxsus choralarni oldindan nazarda tutish lozim?
- davlat subsidiyalarini olish yoki narxlarni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash imkoniyatlari qanday?
Resurslar bozori -
narxlar kon'yunkturasi, moddiy-texnik va mehnat resurslari, uskunalar, xom-ashyo
va materiallarning mavjud hajmlari va sifati nuqtai nazaridan tahlil qilinadi.
Biznes-reja ishlab chiqish jarayonida loyiha tomonidan talab qilinayotgan yetkazishlarni (misol uchun,
dehqonchilikda yangi texnologiya yoki tizimni joriy qilishda o’g`itlar, pestitsidlar va yuqori sifatli urug`lar)
ta'minlash bo’yicha lozim bo’lgan tadbirlarni oldindan ko’rib chiqish lozim. Loyihani talab qilinayotgan
resurslar bilan ta'minlash uchun yetarli bo’lgan bozor kanallarining mavjudligi va ularning o’tkazish
qobiliyatini aniqlash; yetkazib berishlarning yangi kanallarini yoki mavjud kanallarni moslashtirish uchun
maxsus tadbirlarni o’tkazish lozimligini aniqlash kerak. Xususan, uskunalarni yetkazish bo’yicha adolatli
narx belgilash uchun konkurs savdolarini o’tkazish qo’llaniladimi, xaridlar bo’yicha tavsifiy ro’yxatni kim
tuzadi va h.