Qiziqarli kimyo

I. Q iziqarli tajribalar
/./. INDIKA TORLAR R A N G I O Z G A R IS H I B IL A N
B O R A D IG A N TAJRIBALAR
LI.I. RA SM N IN G PAYDO BO L IS H I VA YO‘QOLISH I
Asbob va reaktivlar. 
Bir varaq oq qog‘oz, 2ta
0,5 yoki 1 litr hajmli kimyoviy stakan, peroli ruch- 
ka, fenolftaleinmng suvdagi eritmasi, ammiaknmg 
(NH4 OH) 
konsentrlangan eritmasi, konsentrlan­
gan sirka kislota eritmasi.
Bir bo‘ lak oq qog‘ ozga fenolftalein entmasi bilan biror narsaning ras- 
mi chiziladi. Qog‘ozsimdan yasalgan ilgakka ilinib, birinchi stakandagi 
ammiak eritmasi bor stakanga tushmladi (1 - rasm). Ko‘p vaqt o‘tmasdan 
qog‘oz bo‘ lagida ammiak gazi ta’sirida qizil rangli rasm paydo bo‘ ladi. 
Keyin bu rasmli qog‘ozbo‘ lagini ikkinchi stakanga tushinb, osib qo‘yiladi. 
Ko‘p vaqt o'tmasdan rasm yo‘qoladi. Bunda ammiak eritmasi sirka kislo­
tasi bilan neytrallanish reaksiyasiga kirishadi, natijada ishqoriy muhit 
yo‘qolgani uchun qizil rangli rasm yo‘qoladi.
NH4OH+CH3COOH — 
С Н зС О О Ш 4 
+ н 2о
S ~ nmnrmr
1 -rasm. R asm ningpaydobo'hshi va y o ‘qolishi.
4

---

1.1.2. PURKAGICH Х А Т YOZADI VA О ‘CH IRAD I
Asbob va reaktivlar. 
Atir hurkagich (2 ta). Vat- 
man qog'ozi. 2% li fenolftaleinning eritmasi. 
0 ‘yuvchi natriy yoki kaliyning o‘ta suyultirilgan erit­
masi. Xlorid kislotaningo‘tasuyultirilgan eritmasi.
Devorga ilingan katta chizmachilik qog‘ ол yuzasiga atir purkagich yor­
damida “Suv” purkalsa, “Xush kelibsiz... ” degan so‘zlaryoziladi. Keyin 
yozuv ustiga ikkinchi atir purkagichdan “suv” purkalsa, yozuv o‘ chib qoladi. 
Bu tajribaning siri nimada?
Chizmachilik vatman qog'oziga oldindan fenolftaleinning spiitli eritmasi bilan 
“X ushkelibsiz...” so‘zlari yozilgan b o ‘ladi.Fenolftaleinning spirtibug'lanibket- 
gam uchun yozuv ko'zga tashlanmaydi. Birinchi atir purkgich bilan ishqor eritmasi 
purkaladi, unda fenolftalein rangi qizarib, yozuv paydo bo‘ladi. Ikkinchi atir purk­
agichdan xlorid kislota entmasi purkalsa, neytrallanish reaksiyasi tufayli yozuv 
o'chadi.
I.I.3. B IR BU TILK AD AN ODDIY S U V VA A N O R SU VI
Bu tajribani bajarish uchun stol ustiga 2 ta kimyoviy stakan qo‘yiladi 
(2-rasm). Polimer idishdan birinchi stakanga “suv” quyiladi, ikkinchi sta­
kanga esa anor suvi quyiladi.
Bu tajribaning siri nimada?