Umurtqalilar zoologiyasi

85-rasm. Qushlarning havo 
xaltachalari sxemasi (qorin tomoni- 
dan ko'rinishi): 
1-traxeya, 2-o‘pka, 3-bo‘yin havo xaltachasi, 4- 
okmrovaro havo xaltachasi, 5-8-o‘mrovaro havo 
xaltachasi o‘simtalari, 9-ko‘krak oldi havo xaltacha- 
si, 10-ko‘krak orti havo xaltachasi, 11-qorin havo 
xaltasi. 
Qon aylanish sistemasi. Qorin devori va ko'krak qafasi 
olib tashlangandan so'ng yupqa devorli yurak oldi xaltasi 
bilan o'ralgan yurak (86-rasm) ko'zga tashlanadi. Yurak qorin- 
chasining ikkiga bo'linganligi tashqi tomondan bilinmagani 
uchun uch kame-ralikka o'xshaydi. Yurak bo'lmalari qorin- 
chadan yog' to'qima bilan qoplangan jo'yak orqali ajralgan. 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
Yurak oldi xaltasi va ba’zi bir tomirlarni qoplagan yog‘ 
to'qimalarini pinset bilan ajratib oling-da, yurakning asosiy qon 
tomirlarini ko'zdan kechiring. 
86-rasm. Qushlarning arte- rial 
qon tomirlari sistemasi 
sxemasi: 
1-aortaning o‘ng yoyi, 2-o‘ng nom- 
siz arteriya, 3-o‘ng umumiy uyqu ar- 
teriyasi, 4-tashqi uyqu arteriyasi, 5-ichki 
uyqu arteriyasi, 6-o‘mrov osti arteriya- 
si, 7-ko‘krakning o‘ng arteriyasi, 8-ichak 
arteriyasi, 9-orqa aorta, 10-chap buyrak 
arteriyasi, 11-o‘ng son arteriyasi, 12-o‘ng 
quymich arteriyasi, 13-o‘ng yonbosh ar- 
teriyasi, 14-dum arteriyasi, 15-o‘pka 
arteriyasi (arteriya qon tomiridagi vena 
qoni qora rangda bo‘yalgan). 
Qushlar qon aylanish sistemasi arterial va venoz qonning bir-
biridan to'la- to'kis ajralganligi bilan xarakterlanadi. Bu yurak 
qorinchasining ikkiga bo'linishi tufayli to‘rt kamerali yurak 
hosil bo'lishi, shu bilan birga buyrak qopqa venasi bilan aorta 
chap yoyining reduksiyalanishi hamda aortaning faqat o'ng 
yoyi saqlanib qolganligi bilan bog'liq. 
Yurak yupqa devorli yurak oldi xaltasi bilan o'ralgan, u 
to'rt qismdan - ikkita yurak bo‘lmasi va qalin devorli ikkita 
yurak qorinchasidan iborat. Shunga ko'ra qushlarda ham 
sutemizuv- chilardagidek ikkita: o'ng — venoz va chap — ar- 
terial yurak bor deb aytiladi. 
Arterial qonli chap yurak qorinchasidan aorta o'ng yoyi 
chiqqan zahoti undan bir juft nomsiz arteriyalar ajraladi. 
So'ngra aorta o'ng tomonga egilib, umurtqa pog'onasiga yet- 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
gach, dum tomonga