Umurtqalilar zoologiyasi

Bosh skeleti.
Qushlarning 
tropibazal 
(bosh miya ko'z 
kosalari oralig'ida joylashmagan) bosh skeleti hozirgi zamon 
sudralib yuruvchilarining bosh skeletidan asosan o'ziga xos 
shakli bilan farq qiladi. Qushlar miya qutisining oldingi uchi 
tumshuqqa aylangan bo'lib, ikki yon tomonida katta-katta ko'z 
kosasi bor. Miya qutisining suyaklari bilinmaydigan darajada 
bir-biriga qo'shilib ketishi jihatidan qushlar pterodaktillar bi- 
lan ko'rshapalaklarga o'xshaydi. 
Qushlarning bosh skeleti ham boshqa umurtqali hayvon- 
larniki kabi miya qutisi va tarkibiga ko'z kosasi atrofidagi 
suyaklar kiradigan neurokraniumga hamda jag'lar, tanglay 
suyaklari va til osti apparati kiradigan 
yuz Skeleti — sply- 
anxnokraniumga 
bo'linadi (91-rasm). 
Kuzatishni neurokraniumning ensa bo'limidan boshlaymiz. 
Ensa bo'limning tarkibiga 
katta ensa teshigi 
atrofida turadi- 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
gan (voyaga yetgan qushlarda qo'shilib ketgan) to'rtta tipik 
ensa suyaklari: ensa teshigining ostidagi 
toq asosiy ensa 
SVftSgi, 
yon tomonlardagi — 
juft yon ensa suyagi 
va ustki —
toq ustki ensa suyagi
kiradi. Sudralib yuruvchilardagidek 
ensa teshigining osti-dagi toq ensa bo'rtmasi yon va asosiy 
ensa suyaklarning birikishidan hosil bo'ladi. Miya qutisi 
qopqog'ining tarkibiga - juft 
tepa, manglay, burun suyagi 
va 
tangacha suyaklar 
kiradi. Ko'z kosasining eng oldingi 
qismini esa 
ko‘z yosh suyagi 
tashkil qiladi. Bu suyaklarning 
hammasi boshqa hayvonlardagidek qoplag'ich suyaklardir. 
ЗДмвш. Kapteming umumiy skeleti tuzilieto sxemasi: 
1-ba‘yin umurtqalari, 2-ko‘krak umurtqalari, 3-dum umurtqalari, 4- dum su- 
УШх 
5-iliaoqsimon o‘simtalj qovurg'aning orqa bo‘limi, 6- qovurg'aning qorin 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
bo‘limi, 7-to‘sh suyagi, 8-ko‘kraktoj suyagi, 9-kurak suyagi, 10-korakoid, 11-o‘mrov 
suyagi, 12-yelka suyagi, 13-bilak suyagi, 14-tirsak suyagi, 15-kafl suyagi, 16-1 bar- 
moq, 17-11 barmoq, 18-III barmoq, 19-yonbosh suyagi, 20-quymich suyagi, 21-qov 
suyagi, 22-son suyagi, 23-boldir suyagi, 24-ilik suyagi, 25-1 barmoq, 26-IV barmoq.