S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

Sotish texnologiyasini klassifikatsiyalash (tasniflash) 
Klassifikatsiya mezonlari 
Sotish texnologiyasi turlari 
1. Mahsulot bo‘yicha 
a) monosotuvlar; 
b) multisotuvlar; 
v) kross-sotuvlar. 
2.Sug‘urta 
shartnomasiga 
munosabat bo‘yicha 
a) sotishning yangi texnologiyasi; 
b)muddati 
uzaytirilgan 
shartnomalar 
texnologiyasi 
3. Avtomatlashtirish darajasi 
bo‘yicha 
a)qog‘ozdagi 
ma’lumotnomalardan 
foydalangan holda qo‘l bilan; 
b) sotuvchi ishtirokida avtomatlashtirilgan 
holda; 
v) to‘liq avtomatlashtirilgan 
4. Sotish usullari bo‘yicha 
a) to‘g‘ridan to‘g‘ri sotish texnologiyasi; 
b)vositachilar 
orqali 
(vositali)sotish 
texnologiyasi 
 
Sug‘urta shartnomasiga muvofiq sug‘urtalovchi yoki yangi sotish 
texnologiyasiga murojaat qiladi (yangi mijozlarni jalb qilish uchun reklama, 
agentlar, brokerlar, pochta orqali jo‘natmalar, hadyalar) yoki amaldagi sug‘urta 
shartnomalari 
muddatini 
uzaytirish 
texnologiyalaridan 
(buning 
uchun 
sug‘urtalovchi bor kuchini mavjud mijozlarni ushlab qolishga qaratadi, bu esa oson 
bo‘lmaydi, statistikaning ma’lum qilishicha, mijozlarning sug‘urta kompaniyasidan 
shartnoma amal qilinishining ikkinchi yilida ketib qolish holatlari juda ta’sirli) dan 
foydalanadi.
Avtomatlashtirish darajasi bo‘yicha sotish texnologiyasi quyidagicha 
bo‘linadi: 
- qog‘ozdagi ma’lumotlardan foydalangan holda qo‘l bilan sotish (sug‘urta 
qildiruvchi sug‘urta uchun ariza va anketani qo‘lda to‘ldiradi, sug‘urta 
kompaniyasining xodimi sug‘urta shartnomasining muhim shartlarini qayd etib, 
unga sug‘urta polisi yozib beradi. Ushbu texnologiya juda ko‘p vaqtni oladi); 
- sotuvchi ishtirokida avtomatlashtirilgan sotuvlar (sotuvchi hujjatlarni 
kompyuter programmasida rasmiylashtiradi, bunda sug‘urta mukofotini hisoblash

---

47 
avtomat ravishda amalga oshiriladi, polis bosib chiqariladi va sug‘urta 
qildiruvchiga taqdim etiladi); 
- to‘liq avtomatlashtirilgan sotuvlar (sotuvchi sug‘urta qildiruvchi bilan 
bevosita aloqada bo‘lmaydi. Bu texnologiyani internet-magazinlar amalga 
oshiradi. Sug‘urta kompaniyasining saytiga kirgan mijoz arizani to‘ldiradi, 
kompyuter programmasi esa sug‘urta mukofotini hisoblaydi. So‘ng u naqd pulsiz 
elektron hamyon yoki plastik karta vositasida polisga haq to‘laydi).