Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

асосларнинг сонига кўра
бевосита хулоса 
чиқариш
бавосита хулоса 
чиқариш
фикрнинг ҳаракат йўналишига кўра
Дедуктив хулоса 
чиқариш
Индуктив хулоса 
чиқариш
Аналогия бўйича 
хулоса чиқариш

---

Faqat birgina mulohazaga asoslangan holda yangi bilimlarning hosil
qilinishi bevosita xulosa chiqarish deb ataladi.
Bevosita xulosa chiqarish
jarayonida mulohazalarning shaklini o‘zgartirish orqali yangi bilim hosil qilinadi.
Bunda asos mulohazaning strukturasi, ya’ni sub’ekt va predikat munosabatlarining
miqdor va sifat xarakteristikalari muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. 
Ma’lumki,
deduktiv xulosa chiqarish aslida sillogizm shaklida
bo‘ladi.
Sillogizm qo‘shib hisoblash, degan ma’noni anglatadi. Bu termindan mantiqda,
odatda, deduktiv xulosa chiqarishning ko‘proq ishlatiladigan turi hisoblangan oddiy
qat’iy sillogizmni ifoda qilish uchun foydalaniladi. 
Sillogizm xulosa chiqarishning
shunday shakliki, unda o‘zaro mantiqiy bog‘langan ikki qat’iy mulohazadan
uchinchi-yangi qat’iy mulohaza zaruriy tarzda kelib chiqadi.
Bunda dastlabki
mulohazalardan biri albatta yo umumiy tasdiq yoki umumiy inkor mulohaza bo‘ladi.
Hosil qilingan yangi mulohaza dastlabki mulohazalardan umumiyroq bo‘lmaydi.
SHunga ko‘ra sillogizmni umumiylikka asoslangan xulosa chiqarish, deb atasa
bo‘ladi. Masalan, quyidagi mulohazalar berilgan bo‘lsin:
Hech bir xasis sahiy emas.
Ba’zi boylar xasisdir.
Bu mulohazalardan zaruriy ravishda - «Ba’zi boylar sahiy emas», degan
uchinchi mulohaza kelib chiqadi. Sillogizmning tarkibi oddiy qat’iy mulohazalardan
tashkil topgani uchun u 
oddiy qat’iy sillogizm
deyiladi.
Sillogizmning tarkibi xulosa asoslari (praemissae) va xulosa (conslusio) dan
tashkil topgan. Xulosa asoslari va xulosadagi tushunchalar terminlar deb ataladi.
Xulosaning mantiqiy egasi – S - kichik termin (terminus minor), mantiqiy kesimi – R
- katta termin (terminus major) deb ataladi. Xulosa asoslari uchun umumiy bo‘lgan,
lekin xulosada uchramaydigan tushuncha – M - (terminus medius) o‘rta termin deb
ataladi. Asoslarda katta terminni o‘z ichiga olgan mulohaza katta asos, kichik
terminni o‘z ichiga olgan mulohaza kichik asos deb ataladi.
Terminlarning katta yoki kichik deb atalishi o‘lar ifodalagan tushunchalarning
hajmiga boglik. Terminlar o‘rtasidagi munosabatni doiralar yordamida quyidagicha
ifodalash mumkin.
S - kichik termin.
M - o‘rta termin.
R - katta termin.
O‘rta termin katta va kichik terminni mantiqiy bog‘lovchi element hisoblanadi.