Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Klassik dialektikaning o‘ziga xos xususiyatlari:
Birinchidan
, klassik
dialektika dunyoni tushunishning shunday bir usuli hisoblanadiki, bunda borliq
narsalar va hodisalarning umumiy o‘zaro aloqasi, ularning bir-birini taqozo etishi va
muttasil o‘zgarishi nuqtai nazaridan anglab etiladi. Dialektika rivojlanishning teran,
to‘laqonli va mazmunan boy nazariyasidir. U o‘zgarish holatida bo‘lmagan biron-bir
narsa tabiatda ham, jamiyatda ham, tafakkurda ham mavjud emas, chunki barcha
mavjud narsalar o‘z ichki ziddiyatlariga ega va ular bu narsalarni o‘zgarishga, yangi
shakl-shamoyil kasb etishga, rivojlanishga majbur qiladi, deb o‘rgatadi. 
Ikkinchidan
, dialektika ob’ektiv va sub’ektiv dialektikaning mavjudligini tan
oladi. Ob’ektiv dialektika – bu tabiiy va ijtimoiy hodisalarning o‘zaro aloqasi va
rivojlanishi. U sub’ektdan, inson va insoniyatdan qat’iy nazar mavjuddir. Sub’ektiv
dialektika – bu sub’ektning fikrlash dialektikasi va uning ob’ektiv dunyoni bilishi.
Ob’ektiv va sub’ektiv dialektikaning o‘zaro nisbati qanday? Materialistik davr nuqtai

---

nazaridan sub’ektiv dialektika ob’ektiv dialektikani aks ettiradi. Ob’ektiv va
sub’ektiv dialektika mazmunan bir-biriga mos keladi.
Uchinchidan
, fan sifatida dialektika o‘z tamoyillari, qonunlari va
kategoriyalariga ega. Dialektika qonunlari rivojlanish jarayonidagi umumiy muhim
aloqalarni aks ettiradi. Ular dialektikaning nazariyasini yaratishda muhim
metodologik funksiyani bajaradi. Dialektikada umumiy qonunlar uchta:
dialektik
ziddiyatlilik qonuni, miqdor va sifat o‘zgarishlarining bir-biriga o‘tishi qonuni
va inkorni-inkor qonuni.
Dialektika kategoriyalari – bu eng fundamental, asosiy
tushunchalar bo‘lib, ularda va ularning yordamida falsafiy fikrlash amalga oshiriladi. 
To‘rtinchidan
, dialektikaning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u nazariya
vazifasini ham, metodologiya vazifasini ham bajaradi. Dialektika qonunlari,
kategoriyalarining mazmuniga va bilish jarayonining amal qilish va rivojlanish
qonuniyatlariga muvofiq fikrlovchi sub’ektga qo‘yiladigan tegishli talablar
shakllantiriladi va shu tariqa unga bilish faoliyatida yo‘l ko‘rsatiladi.
SHunday qilib, hozirgi talqindagi dialektika - bu: 1) hodisalarning ularga xos
bo‘lgan ziddiyatlar vujudga kelishi, o‘zaro ta’sirga kirishishi va echilishiga muvofiq
rivojlanishidan iborat bo‘lgan ob’ektiv jarayon; 2) tabiat, jamiyat va tafakkurning
harakat va rivojlanish universal qonunlari haqidagi falsafiy konsepsiya; 3) dunyoni
bilish va o‘zgartirish metodi. Uning tizimiga kiruvchi rivojlanishning umumiy
qonunlarini bilish o‘tmishni anglab etish, hozirgi dunyoda yuz berayotgan
jarayonlarni to‘g‘ri tushunish va kelajakni bashorat qilish imkonini beradi.