Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

JUZ’IY INKOR HUKMI
– miqdor jixatidan juz’iy, sifat jihatdan inkor
hukmdir. Uning formulasi: Ba’zi S – P emas. Ba’zi guruhlarda o‘zlashtirmaydigan
talabalar yo‘q. Lotin tilida «O» harfi bilan belgilanadi (Nego –inkor qilaman
so‘zining ikkinchi unli harfi).

---

JUZ’IY TASDIQ HUKM
- miqdor jihatdan juz’iy, sifat jihatidan tasdiq
hukmdir. Uning formulasi: «Ba’zi S – P dir». Lotin tilida «I» harfi bilan belgilanadi
(affirmo) – tasdiqlayman so‘zining ikkinchi unli harfi.
ZARURIY XULOSA CHIQARISH
- deduktiv hulosa chiqarishning
boshqacha nomi. Unda asos bo‘lib keluvchi hukmlardan hulosa muqarrar ravishda
kelib chiqadi. Hulosa asoslarda imliSit tarzda mavjud bo‘lib, o‘sha asoslardan natija
o‘z – o‘zidan kelib chiqadi. 
Zaruriy hukmda predmet va uning belgilari muqarrar ravishda tasdiqlanadi yoki
inkor qilinadi.
ZIDDIYASIZLIK QONUNI
(lot. lex contradictionis) formal mantiqning
asosiy qonunlaridan bo‘lib, u quyidagicha ifodalanadi: ayni bir predmet haqida
aytilgan ikki o‘zaro bir –birini istisno etuvchi fikrlar ayni bir vaqtning o‘zida va
aynan bir nisbatda birdaniga to‘g‘ri bo‘lishi mumkin emas. Masalan: «Pomir – baland
tog‘». «Pomir – past tog‘». Bular birdaniga to‘g‘ri bo‘lishi mumkin emas. Uning
formulasi: A 

A emas. (A 


A).
I – LOTINCHA AFFIRMO
– tasdiqlayman so‘zining ikkinchi unli harfi
bo‘lib, u juz’iy tasdiq hukmni simvolik ifodalaydi.
IDEAL
– (grek. – idea – tarz, obraz, tushuncha) – kamolot, ayrim kishi, guruh,
sinfning intilishi va xatti-harakatini biron-bir narsada namuna qilib belgilaydigan oliy
maqsad. Ideal matematik mantiqda ma’nosi bo‘lmagan (juda bo‘lmaganda bir
elementga ega bo‘lgan) to‘plam bo‘lib, grekcha 

harfi bilan belgilanadi.
IDEALIZASIYA
- ilmiy tadqiqot usuli bo‘lib, bu usul maxsus abstrakt
ideallashtirilgan ob’ektlar tuzishda ifodalanadi. Bu usul ob’ektlarni «sof shaklda»
o‘rganish maqsadida qurilgan fikriy konstrukSiyalardan iborat bo‘lib, u real holda
uchramaydi, ammo o‘zining biron timsoliga ega: Masalan: geometriyada «nuqta»,
fizikada «absolyut qattiq jism» kabi va hokazo.
IDEOLOGIYA –
(grek. idia - tarz, obraz, tushuncha va ta’limot) – ijtimoiy
qarashlar va g‘oyalar sistemasi. Unga siyosiy, huquqiy, ahloqiy, falsafiy, estetik,
diniy ateistik qarashlar kiradi. U ijtimoiy ongning bir qismi bo‘lib, ijtimoiy borliq
asosida vujudga keladi va rivojlanadi.
Idrok – ayrim buyum va hodisalarni yaxlit holda aks ettiradigan psixik proSess.
IJOBIY MANTIQ
– hozirgi zamon noklassik mantiq oqimi bo‘lib, fikrlash
jarayonida inkor etish amalini qo‘llamaydi. Uning o‘rniga implikaSiya,
kon’yunkSiya, diz’yunkSiya va ekvivalentlilikni ishlatadi.