Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Materiyaning tashkiliy-struktura darajalari.
Materiyaning tashkiliy-
struktura darajalari moddiy sistemalarning tashkiliy jihatdan uyushganligi va
faolligiga qarab bir-biridan farq qiladi. Bu darajalar fazo-vaqt strukturasining
sifatiy xususiyatlari bilan ajralib turadi. Ular: 
noorganik daraja
(«notirik tabiat»),
organik daraja
(«tirik tabiat») va 
sotsial daraja
(«jamiyat») deb ataladi. Sifatiy
jihatdan eng quyi darajada uyushgan va eng passiv (inert) daraja
noorganik
daraja
dir. Bu darajada atom yadrosi, yadro, atom va molekulalar majmuasi, mo-
lekulyar birikmalar, jismlar, er shari, osmon jismlari, Quyosh sistemasi va boshqa
planetar sistemalar, yulduzlar to‘pi, Gallaktika, metagalaktika va koinotning quyi
darajada uyushgan fazo-vaqt aloqadorliklari namoyon bo‘ladi. Bunga nisbatan
uyushganroq va faolroq fazo-vaqt sistemasi
organik daraja
deyiladi. Unga
organik molekulyar sistemalar, tirik organizmlarning xilma-xil ko‘rinishlari, bir
hujayrali suv o‘tlari va sodda jonivorlardan tortib, murakkab tuzilgan
umirtqalilargacha, sodda hayvonlardan to maymunlar va odamlargacha kiradi. 
Odamlardan tashkil topgan turli murakkablikdagi ijtimoiy sistemalar
sotsial
daraja
ga mansubdir. Bu darajada ongga, fikrga ega bo‘lgan insonlar faoliyat
ko‘rsatganligi sababli u eng uyushgan va faol daraja hisoblanadi. YUqorida
aytilgan tashkiliy-struktura (tuzilish) darajalari bir-biridan moddiy aloqadorliklar
sifati va miqdoriga ko‘ra, unda etakchilik qiluvchi harakat shakliga ko‘ra bir-
biridan farq qiladi. Masalan, noorganik darajada mexanik, fizik, ximiyaviy va
geologik harakat shakllari faoliyat ko‘rsatsa, organik darajada yuqoridagi harakat
shakllariga biologik harakat qo‘shiladi va u mazkur darajada etakchilik qiladi,
sotsial darajada yana bir harakat shakli ijtimoiy harakat faoliyat ko‘rsatib, u ushbu
darajada etakchilik qiladi.