Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Qadimgi SHarq xalqlarining estetik qarashlari («Avesto», Hindiston,
Xitoy).
SHarq xalqlari taraqqiyoti tarixida qadimgi Eronzamin va Turonzamin aholisi
yaratgan madaniyat katta o‘rin tutadi. Eronliklar va turonliklar o‘rtasidagi aloqalar
ko‘pincha tinch-totuvlikka asoslangan emas. To‘maris, SHiroq haqidagi qadimgi
voqelikka asoslangan afsonalar, keyinchalik Firdavsiy «SHohnoma»sidan o‘rin olgan
buyuk turk hoqoni Alp Er To‘nga-Afrosiyobning Siyovush, Kaykovus, Kayxusrav
bilan bo‘lgan munosabatlari buning dalilidir. Ayni paytda, bu qadimgi ikki mintaqa
orasida madaniy, ma’rifiy aloqalar yo‘lga qo‘yilganligi shubhasizdir. Hususan,
mashhur zardushtiylikning muqaddas kitobi 
«Avesto»
ning taqdiri bunga misol bo‘la
oladi. Bundan 3 ming yil avval qadimgi Xorazmda Spitoma urug‘idan dunyoga
kelgan Zardusht dastlab o‘z o‘lkasida Axura Mazda dinini targ‘ib etishda ko‘p
qiyinchiliklarga duch kelgach, o‘zga yurtlarga bosh olib ketadi. Sakastana yurtida
Kaviy Vishtaspa saroyida panoh va uzlat topadi. «Avesto» gotlarini Zardo‘sht badiha
yo‘li bilan omma orasida qo‘shiq qilib aytgan. Bu turkum she’rlar-«got»larda o‘sha
hayotiy lavhalar o‘z aksini topgan. «Got» so‘zi aslida «goh» ya’ni «kuy», «qo‘shiq»
degan ma’noni anglatadi. Bu so‘z mumtoz musiqa merosimizda «Dugoh», «Segoh»,
«CHorgoh» kabi atamalar tarkibida saqlanib qolgan.

---

Qadimgi «Avesto»dan bizgacha etib kelgan qismlar «YAsna», «Vedevdat»,
«YAsht», «Visparat» kitoblaridir. Zardo‘sht ijod qilgan gotlardan 17 tasi «YAsna»
kitobiga kirgan. Ayrim parchalar yashtlar ichida ham uchraydi. Aynan ana shu gotlar
orasida qadimgi turonliklar va eronliklarda estetik tasavvurlarning qanday
shakllanganligini ko‘rish mumkin.
Qadimgi hind eposi «Mahobxarat»da tasvirlanishicha, YUdhishtir tomonidan
ruhlarga atab o‘tkazilgan qurbonliq bayramida turli mamlakatlardan, jumladan
Turondan shaklar, tohar va qang‘ilar davlatining elchilari qatnashadilar. Bu elchilar
keltirgan sovg‘a-salomlar ichida xalq amaliy san’ati taraqqiyotidan dalolat beruvchi,
o‘z davri estetik didini aks ettiruvchi jundan, paxtadan, ipakdan to‘qilgan matolar,
nafis kiyim-boshlar, temir uchli nayzalar, oyboltalar, kesgir bolta va teshalar bo‘lgani
aytiladi.
Taxminan milodgacha bo‘lgan II ming yillik o‘rtalarida SHimoliy-g‘arbiy