Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги тошкент вилоят давлат педагогика институти ж. Ҳасанбоев, Ҳ. Сарибоев, Г. Ниёзов

сусиятига эга: олигофрен ва эпилептик бола ўзига турли йўл ту-
тишни талаб қилади.
Эмоционал иродавий соҳанинг патологик хусусиятлари (ақли
заифлар, одатда, шу хусусиятлари билан фарқланадилар), ота-она-
лар ва катталарнинг нотўғри муносабати натижасида бўлиши мум-
кин. Бундай ҳолда олигофренопедагог тарбияда қаерда ва ким
томонидан хатога йўл қўйилганлигини аниқ билиши, болага пе-
дагогик таъсир мезонини белгнлаши керак. Катгалар томонидан
ақли заиф болаларга нотўғри муносабат, уларнинг ҳаддан ташқа-
ри болага шафқатли бўлншида тез-тез ифодаланади. Бунда улар
ақли заифларда ҳеч қачон ўзн ҳеч нарса қилолмайдиган, фақат
ҳар тарафлама ёрдамга муҳтож бўлган касал болани кўришади.
Бундай муносабат натижасида бола ўзинннг хулқ-атвор нор-
маларини тезда билиб олади: «мен ўзнм ҳеч нарса қилолмайман»,
«Ҳамма менга қилиб бериши шарт». Бу нарса болани тўлиқ би-
ровнинг боқимида бўлишнга олиб келнши мумкин.
Бошқа ҳолларда ақли заифларга онлада бўлган муносабат улар-
дан ишчи кучндан фойдаланнш асосида тузилади. «У келмайди,
шунинг учун уйдаги ҳамма ишларни қилиши керак» деб баъзи
ота-оналар болага кучн етмайдиган жисмоний ишларни юклаша-
ди. Бу ҳол болада меҳнатга ннсбатан салбий муносабатни, ўз ку-
чига ва имкониятига ишонмасликни ривожлантиради.
Пайдо бўлган қийинчиликларни фақат болага нисбатан тўғри
муносабатда бўлиш, уни индивидуал хусусиятларини чуқур ўрга-
ниш, унга ҳурмат ва диққат асосида йўқотиш мумкин.
Эмоционал-иродавий соҳа камчиликлари билан боғланган ах-
лоқий тарбиявий қийинчиликларни йўқотиш мақсадида болалар-
ни ишлаб чиқариш ва коллективга оид ижтимоий фойдали меҳ-
натга жалб этиш катта аҳамиятга эга. Лекин, фақат сиёсий ва ах-