Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi

Javob:
76,5 kg molibden, 53,55 m
3
vodorod.
 2-masala.
Kaliy (K) metali juda aktiv ishqoriy metall bo‘lgani sababli u 
birikmalaridan yuqori haroratda suyuqlanma elektroliz qilib ajratib olinadi. Kaliy 
karbonat suyuqlanmasi elektroliz qilinganda 736 litr gazlar ajralgan bo‘lsa, hosil 
bo‘lgan kaliyning massasini (kg) aniqlang.

---

232
Yechish. 
1) Anodda sodir bo‘ladigan elektroliz jarayoni tenglamasini 
tuzamiz:
K
2
CO
3
(suyuqlanma)
2K
+
+ CO
3
2-
Anodda: 2CO
3
2-
(elektroliz)
2CO
2
+ O
2
(3 hajm gazlar aralashmasi)
736 litr
Elektroliz jarayonida kislorod ajraladi, karbonat angidrid (CO
2
) esa, yuqori 
haroratda suyuqlantirilganda parchalanish hisobiga hosil bo‘ladi. Shuning uchun 
anodda ajralgan kislorodning hajmi topiladi.
Barcha gazlar aralashmasi 736 litr bo‘lsa, uning uchdan bir (1/3) qismini 
kislorod tashkil etadi:
736 : 3 = 245,3 litr O
2
2) Kislorodning ekvivalent modda miqdorini topamiz:
n
ekv
(O
2
) = V/V
ekv
= 245,3 : 5,6 = 43,8 ekv/mol
Kislorodning ekvivalent miqdorini aniqlashdan maqsad Faradey qonuni 
bo‘yicha har bir modda o‘z ekvivalentiga teng miqdorda ajraladi, ya’ni:
n
ekv
(O
2
) = n
ekv
(K) = 43,8 ekv/mol
3) Kaliyning massasini quyidagicha aniqlaymiz:
m
(K)
= n
ekv
· E
K
= 43,8 · 39 = 1708,2 g = 1,7 kg
Javob: 
Katodda 1,7 kg kaliy hosil bo‘ladi.
3-masala.
150 ta aluminiy elektrolizyorlarida 30 sutka davomida to‘xtovsiz 
145 A tok kuchi o‘tganida 4700 kg tarkibida 99,5% Al bo‘lgan metall ajralib 
chiqdi. Vannalardagi o‘rtacha kuchlanish 695 V bo‘lsa, Al ning tok bo‘yicha 
chiqish unumi va Al ishlab chiqarish uchun elektr energiyasining sarflanish 
miqdorini aniqlang.
Yechish.
Berilgan: I = 145 A; t =30 sutka=720 soat; P
Al
=99,5%; F=96500 
kulon=26,8 A·soat; n = 150 ta; U=695 V; A
r
(Al)=27 g/mol; m
amal
=4700 kg. Topish 
kerak: τ =?; W
m
=?
1)
Aluminiyning elektrokimyoviy ekvivalentini hisoblaymiz:
K
Al
= A
r
(Al)/zF = 27 : (3·26,8) = 0,3358 g/A·soat

---

233
2)
1 oy davomida nazariy jihatdan hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan
aluminiy massasi:
m
naz
= I · t · K
Al
· n = 145 · 720 · 0,3358 · 150 = 5258628 g = 5258 kg
3)
Tok bo‘yicha chiqish unumi:
m
Al
= m
amal
· P
Al
= 4700 · 0,995 = 4676,5 kg
τ = (m
Al
/m
naz
) · 100% = (4676,5 : 5258) · 100% = 88,94%
4)
W
m
= (I · U · t)/m
Al
= (145 · 695 · 720) : 4676,5 = 15515 kVt · soat/kg