Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

 
Yuqorida keltirilgan indikatorlar tijorat banklari amaliy faoliyatida qo‘llanilishi 
borasidagi ayrim xususiyatlarni qayd etish mumkin:
 
birinchidan, depozit portfeli tarkibida bo‘lgan depozitlarning turlari va 
muddatlaridan kelib chiqqan holda ko‘rsatkichlarning differentsilangan shkalasi 
ishlab chiqilishi mumkin. Ular tahlil maqsadidan kelib chiqqan holda alohida olingan 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил. ISSN: 2181-1016
 
8 
omonatchilar guruhlari bo‘yicha ham shakllantirilishi mumkin; 
 
ikkinchidan, depozit summasining muddatidan oldin qaytarib olinishining 
tortilgan ehtimoli (WPEW) va depozit summasining muddatidan oldin birinchi marta 
qaytarib olgunga qadar o‘tgan kunlarning o‘rtacha tortilgan sonini (WANDEW) 
ifodolovchi indikatorlar juftligida yuzaga kelgan holat (ko‘satkichlar darajasi) yirik 
omonatlar bo‘yicha shartnomalarning istiqboliga jiddiy ta’sir o’tkazadi. Mazkur 
ko‘rsatkichlar yirik omonatchilar yoki o‘zaro aloqador omonatchilar guruhini tahlil 
etishda foydalidir;
 
uchinchidan, taklif etilgan indikatorlar masumiy o‘zgarishlar yoki iqtisodiy 
vaziyatning yomonlashuvi yoxud favqulodda holatlar ta’siri ostida depozitlar 
hajmining kamayib borish tendentsiyalarini tezkorlik bilan aniqlash imkoniyatini 
beradi. Salbiy tendentsiyalar aniqlanganda tijorat banki likvidlilik pozitsiyasini saqlab 
qolish, shuningdek, iqtisodiy normativlarga rioya qilinishi ta’minlash borasida 
tegishli chora-tadbirlarni shakllantirishda ushbu ko‘satkichlar qo‘llanilishi mumkin.
 
Tijorat banklari depozit siyosatining samaradorligini baholash bo‘yicha 
yuqoridagi jadvalda keltirilgan koeffitsientlar tahlil etilayotgan bank faoliyat olib 
borayotgan muhit, uning hajmi va faoliyatining ustuvor yo‘nalishlariga qarab 
kamaytirilishi yoki qo‘shimcha ko‘rsatkichlar bilan to‘ldirilishi mumkinligi 
S.V.Rikov tomonidan alohida qayd etilgan.
Ilmiy maqolamiz doirasida tahlil etilgan va boshqa olimlar hamda mutaxassislar 
tomonidan bildirilgan fikr va mulohazalar, shuningdek, jahon banklari amaliyotida 
tijorat 
banklari 
depozit 
siyosatining 
samaradorligini 
baholash 
bo‘yicha 
qo‘llanilayotgan uslubiyatlar va ko‘rsatkichlar majmuasini o‘rganish asosida depozit 
siyosatining samaradorligini baholash indikatorlarini chiqishga harakat qilamiz. Shu 
o‘rinda qayd etish lozimki, koronavirus pandemiyasiga qarshi chora-tadbirlarning 
amalga oshirilishi ko‘plab salbiy holatlar bilan bir qatorda jismoniy va yuridik 
shaxslarning omonatlari hajmining kamayib borishiga olib keldi. Bu jarayon 
banklarning depozit bazasining kuchsizlanishiga olib kelmoqda.