Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил. ISSN: 2181-1016
 
10 
fikrimizcha, quyidagilardan tashkil topishi mumkin: 
- bank faoliyatini rivojlantirish strategiyasi etarli darajada uzoq muddatga 
mo’ljallangan ichki bank me’yoriy hujjati bo‘lib, unda ushbu vaqt oralig‘ida bank 
faoliyatini olib borishdan ko‘zlangan maqsad hamda vazifalar miqdor va sifat 
ko‘rsatkichlari orqali ifodalanadi. Belgilangan maqsad va vazifalarni amalga oshirish 
bank deb nomlanuvchi tizimning barcha elementlari (kredit, depozit, hisob-kitob va 
boshqalar) o‘zaro uyg‘unlikda faoliyat olib borishlari talab etiladi. Elementlarning 
istalgan birida yuz berishi mumkin bo‘lgan kamchilik bank faoliyatini 
muvaffaqiyatiga salbiy ta’sir o‘tkazadi. Demak, bank faoliyatini rivojlantirish 
strategiyasida har bir yo‘nalish bo‘yicha bajarilishi talab etiladigan va 
balanslashtirilgan ko‘rsatkichlar tizimi ishlab chiqilishi zarur. Shuni e’tiborga olish 
muhimki, birinchi bosqichda bank faoliyatini rivojlantirishning eng umumiy 
parametrlari tasdiqlanadi. Ushbu vazifa bank Kengashi yoki bank aktsionerlarining 
umumiy yig‘ilishi vakolatiga kiritiladi. Fikrimizcha, bank faoliyatini rivojlantirish 
strategiyasining asosiy ko‘rsatkichlari buxgalteriya balansi (1-shakl) ko‘rinishida 
ishlab chiqilishi va tasdiqlanishi zarur;
- bank Kengashi yoki bank aktsiyadorlarining umumiy yig‘ilishi qaroriga 
muvofiq tasdiqlangan strategiya umumiy xususiyatga ega bo‘lganligi uchun, mazkur 
hujjat aniqlashtirilishi kerak. Aniqlashtirish jarayonida bank faoliyatining har bir 
yo‘nalishi bo‘yicha strategiyada belgilangan vazifalarni amalga oshirish yuzasidan 
mezon va me’yorlar ishlab chiqiladi. Ishlab chiqilgan mezon va me’yorlar funktsional 
strategiya va ular doirasidagi siyosatlarning tarkibiy tuzilmasi, mazmuni va 
mohiyatini belgilab beradi; 
- bank faoliyati yo‘nalishlari bo‘yicha mezon va me’yorlarni belgilashda bank 
Kengashi a’zolarining birinchi navbatdagi diqqat-e’tibori endogen va ekzogen 
omillarning strategiyada belgilangan davr davomida o‘zgarishi tendentsiyalariga 
qaratilishi lozim. Ichki va tashqi muhitdagi kutilayotgan o‘zgarishlar nafaqat 
faoliyatning alohida yo‘nalishlari, shuningdek, strategiyani qaytadan ko‘rib 
chiqilishiga olib kelishi mumkin;
- tijorat bankining hajmi, tarixan shakllangan an’analar, xizmat ko‘rsatilayotgan 
iqtisodiyot tarmoqlari va boshqa omillar ta’siri ostida boshqa xususiyatlar yuzaga 
kelishi mumkin va ular albatta strategik maqsad va vazifalarni aniqlashda e’tiborga 
olinadi. 
- MDX mamlakatlari tijorat banklari depozit porfelining tahlili depozitlarning 
“dollarlashuv” darajasining oshib borishi tendentsiyasi kuzatilayotganligi hamda 
milliy valyutaning asosiy xorijiy valyutalarga nisbatan kursida ma’lum 
barqarorlikning mavjud emasligi, shuningdek, aholi va biznes sub’ektlari tomonidan 
omonat valyutasini tanlashda xorijiy valyutalarga ustuvorlik berilmoqda;
- depozitlarning dollarlashuv darjasining oshib borishi milliy valyutada 
ifodalangan pul massasa miqdorini kamaytirgan holda Markaziy bank tomonidan 
amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosati transmission mexanizmining foiz kanali 
faoliyati samaradorligini pasaytirib yubormoqda. Ushbu salbiy holat Markaziy 
bankning qayta moliyalashtirish stavkasining depozit va kreditlar bo‘yicha 

---