Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

1-
rasm. Tijorat banklarida depozit siyosatini ishlab chiqish mexanizmi.
 
tizimini ishlab chiqish 
7 
- 
Yakuniy qoidalar 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил. ISSN: 2181-1016
 
6 
Tadqiqot jarayonida muallif tomonidan shakllantirilgan. 
Chunki aynan depozit siyosatining amalga oshirilishi paytida aktivlarni 
qaytarish muddatlari va majburiyatlarning nomutanosibligi, bank tomonidan bozor 
resurslarini mustaqil jalb qilish imkoniyatidan foydalanmasdan ko‘proq davlatning 
maqsadli mablag‘lari hisobidan qayta moliyalashtirilishi kabi salbiy holatning paydo 
bo‘lish nuqtalarini aniqlash imkoniyati yaratiladi. Bu esa teskari aloqa 
mexanizmining samaradorligini ta’minlovchi asosiy vosita hisoblanadi; 
- bank faoliyatining so‘nggi 5 yilligida rentabellik darajasining pastligi, kreditlar 
bo‘yicha qarzdorlikni so‘ndirish uchun garov mulklarini bank balansiga qabul qilish 
oqibatida bank aktivlari tarkibida likvidsiz mol-mulklar hajmining oshishi, bankdagi 
mavjud resurslardan foydalanishda aniq bir tizimning ishlab chiqilmaganligi hamda 
hukumat tomonidan ajratilayotgan mablag‘lar kredit mablag‘lariga mavjud talablar 
hisobiga qisqa muddatlarda to‘liq o‘zlashtirilayotganligi kabi muammolar bank 
faoliyatining barcha sohalari bir maqsadga ya’ni rivojlanish strategiyasidagi 
vazifalarni bajarish yo‘naltirilmaganligidan dalolat beradi. Taklif etilayotgan 
mexanizm ushbu salbiy holatni bartaraf etishga xizmat qiladi. 
Depozit siyosatining samaradorligini oshirish, shuningdek, depozit resurslarini 
boshqarish sifatini yanada yaxshilash maqsadida depozit portfelining barqarorligini 
baholash indikatorlarini joriy etish maqsadga muvofiq. Shu o‘rinda qayd etish 
lozimki, koronavirus pandemiyasiga qarshi chora-tadbirlarning amalga oshirilishi 
ko‘plab salbiy holatlar bilan bir qatorda jismoniy va yuridik shaxslarning omonatlari 
hajmining kamayib borishiga olib keldi. Bu jarayon banklarning depozit bazasining 
kuchsizlanishiga olib kelmoqda. Bunday indikatorlar xalqaro bank amaliyotida keng 
qo‘llanilishiga 
qaramasdan,mamalakatimiz 
banklari 
amaliyotida 
deyarli 
foydalanilmaydi. Bundan kelib chiqqan holda depozit portfeli barqarorligi 
indikatorlarini ko‘rib chiqishga harakat qilamiz: 
1-indikator. Omonat summasining R foizgacha bo‘lgan qismini depozit 
shartnomasida belgilangan muddatdan oldin qaytarib olish ehtimoli (PEW – the 
probability of early withdrawal to the level of P percent).
Amalga oshirilayotgan tahlil maqsadlaridan kelib chiqqan holda R ko‘rsatkichi 
darajasi 0 dan 100 foizgacha bo‘lishi mumkin. Xususan, ko‘rsatkichning 0 foizga 
teng bo‘lishi jalb etilgan depozitlarning to‘liq qaytarib olinishini bildirsa, 100 foizlik 
daraja mazkur depozitlarning bank hisobvaraqlarida qolganligidan dalolat beradi. 
Ushbu indikator quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi: 
(1.) 
Bunda Np – depozit shartnomasida belgilangan omonat summasining R foizga 
kamayganligi qayd etilgan shartnomalar soni; 
N – jami depozit shartnomalari soni. 
2-indikator. Omonat summasining R foizgacha bo‘lgan qismini depozit 
shartnomasida belgilangan muddatdan oldin qaytarib olishning tortilgan ehtimoli 
(WPEW – the weighted probability of early withdrawal to the level of P percent). 
Ehtimmollik darajasini aniqlash qoidalari 1-indikatordagi qoidalarga mos keladi. 

---