2-bob. Temirbeton konstruktsiyalarini chegaraviy holatlar bo`yicha hisoblash va loyihalash asoslari

σ
x
) 
bo`lsa, qiya kesimda– bosh cho`zuvchi kuchlanishlar (
σ
mt
) ta`sirida yoriqlar paydo bo`ladi. 
CHo`zuvchi kuchlanishlar va unga to`g’ri keladigan traektoriya bo`ylab bu kuchlanishlarni qabul 

---

““Temirbeton va tosh konstruktsiyalari” fanidan MA`RUZA MATNI 
3
qilishga mo`ljallab, bo`ylama va ko`ndalang (bukik-qiyalatilgan va ko`chan(xomut) armaturalari 
qo`yiladi.
Tajribani ko`rsatishicha, egiluvchi elemenlarga qo`yilgan tashqi yuk ta`sirining ortishida: 
1. Eguvchi (M) moment ta`siridan to`sinning bo`ylama o`qiga nisbatan normal kesimi 
(element uzunligi bo`ylab o`rta qismida) buzilib emirilishi yuz beradi.
 
2. Eguvchi (M) va kesuvchi (Q) kuch yoki faqat (Q) ta`siridan to`sinning bo`ylama o`qiga 
nisbatan qiya kesimi(tayanch yoki uning atrof-qismi) buzilib emirilishi mumkin.
SHunga ko`ra, egiluvchi elementlarning mustahkamligi ham, normal va qiya kesim 
bo`yicha albatta, hisoblanadi. eguvchi elementga ta`sir etuvchi tashqi yuk 0 dan boshlab uni 
buzilib emirilishigacha ko`tarilgan jarayonda, bu ikki kesimda bo`ladigan kuchlanganlik-
deformatsiyalanganlik holati ham, elementning uzunligi bo`ylab o`zgarishini shartli ravishda 3 
bosqichga bo`ladi (35-rasm ga qarang). 
1.1. Oddiy va oldindan zo`riqtirilgan temirbeton elementlarning normal kesimi bo`ylab 
kuchlanganlik-deformatsiyalanganlik holatining 3 bosqichi va hisoblash uslublarining 
asosiy qoidalari. 
Faqat, eguvchi moment (M) ta`sirida bo`lgan I-I kesim ikkita bir xil bo`lgan oddiy 
temirbeton to`sini va oldindan ishchi armaturasini tayanchga tortib taranglashtirilgan(oldindan 
zo`riqtirib bardoshligi kuchaytirilgan) temirbeton to`siniga qo`yilgan tashqi kuch qiymatini 0 dan 
to buzilib emirilishiga borishi jarayonidagi kuchlanganlik-deformatsiyalanganlik holatini ko`rib 
chiqaylik: 
Bosqich I.
Asosan, bu bosqichda beton elastik holda ishlaydi. Oddiy ishchi bo`ylama 
armaturasi bo`lgan elementdagi kuchlanish va deformatsiya orasidagi bog’lanish chiziqli, 
betonning siqilish va cho`zilish zonasidagi normal kuchlanishlar epyurasi uchburchak (35-rasm