2-bob. Temirbeton konstruktsiyalarini chegaraviy holatlar bo`yicha hisoblash va loyihalash asoslari

1. Temirbeton qarshiligi nazariyasida eksperimental-tadqiqot va tajribalarning roli 
va temirbeton konstruktsiyalarni hisoblash uslublarining o`ziga xos xususiyatlari haqida 
ma`lumot. 
Temirbeton elastik-qayishqoq (plastik) material, unga qo`y ilgan yukning ortishi yoki 
doimiy yuklanishda, masalan, ekspluatatsiya sharoitida, tashqi kuch ta`sirida egiluvchi 
elementlardagi eguvchi moment miqdori, shu elementni buzadigan moment qiymatining 15...25% 
ida paydo bo`lsa, oldindan zo`riqtirilgan to`sinlarda, bu yukning 60...80% ida elementning 
cho`zilgan zonasida paydo bo`ladigan yoriqlar tufayli temirbeton o`zining yaxlitligini yo`qota 
boshlaydi. Ushbu yuklanishda kuchlanish va deformatsiya orasidagi bog’lanishi Guk qonuniga, 
nafaqat bo`ysunmasligi, balki elastik materiallar qarshiligi formulalari ham, hamisha to`g’ri 
kelmaslik holatlarining uchrashi eksperimental tadqiqot va tajribalarda uchramoqda. 
Temirbeton egiluvchi elementini ishlash xususiyatini, buzilib emirilish xarakterini chuqur 
o`rganish maqsadida tayanchda erkin tayangan bir ravoqli oddiy: teng yoyilgan yuk ostida oddiy 
va oldindan zo`riqtirilgan to`sinlarning kuchlanganlik holatini ko`rib chiqamiz (33,34-rasm 
a),b),v): 
 
 
33-Rasm. To`sinlarning 
kuchlanganlik holatlari: 1 – normal 
yoriqlar; 2 – qiya yoriqlar; 3 – bosh 
cho`zuvchi kuchlanishlar 
traektoriyasi. 

---

““Temirbeton va tosh konstruktsiyalari” fanidan MA`RUZA MATNI 
2
34-Rasm. Betonda normal va urinma 
kuchlanishlarni normal kesimda 
taqsimlanishi: a) elastik to`sinda; b) 
noelastik holatda ishlayotgan 
temirbeton to`sinida. 
Bosh cho`zuvchi kuchlanishlar traektoriyasi ham, 

va 

larning nisbatiga qarab, to`sin 
uzunligi va kuchlanganlik holatiga qarab o`zgaruvchan bo`ladi(34-rasm b), v)ga qarang).
2
2
4
)
(
2
xy
y
x
y
x
mc
mt











;
0

y

; 
2
2
4
2
xy
x
x
mc
mt







;
bunda