Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

ɔққə
- (– ад. орф. у ёққа; 
йəққə
– ад. 
орф. у ёққа; 
бəққə, шəққə
- ад. орф. бу ёққа, шу ёққа; қипч. 
анжаққа, 
манжаққа
– ад. орф. у ёққа. бу ёққа, шу ёққа.
Ўзбек халқ шеваларида қўшма феълларнинг қўлланишида фарқлар 
учрайди. От-феъл типидаги қўшма феъллар содда феъл тарзида 
қўлланилади. Масалан: Қипчоқ лаҳжасига оид шеваларда бундай қилма, 
шундай қилма, қандай қиламан феъллари
буйтмə, шуйтмə, қəйтəмəн
деб 
юритилади. Диалектал сўз билан адабий тилдаги ўхшаш сўз ўртасида 
Навоий, Тошк
. əғəнəмɔғ – думаламоқ
~ Қашқ. Жиз. 
ағанамɔқ – англамоқ
, 
тушунмоқ
каби маъноларни билдиради. Навоий, Бух., Сам., Қашқ. 
ɔбжош – 
қайнаган сув
~ Урганч, Хива ва Шовот - 
əбжө ш (абжўш) 
– қайнаган сувга 
ботириб олиб қуритилган майиз маъносида қўлланилади. Навоий вилояти 
шеваларида 
ɔвсəр // авсар – бўшанг, лаванг маъноларида
ишлатилса, 
Жанубий Хоразм шеваларида авсар – тўя нўхтасига
боғланадиган 
темир ҳалқа маъносида қўлланилади
.
Ўзбек шеваларида шундай сўзлар ҳам борки, айрим фонетик фарқларни 
ҳисобга олмаганда, улар адабий тилга хос сўз билан бирга ишлатилиб, 
шевалараро бир хил маънони билдириб келади. Уларни қуйидагича 
кўрсатиш мумкин.
Бух
. алвɔнж 
~ Қашқ. 
алвɔнч; Нав. в. ш. əлвɔнч
– ад. орф. беланчак;

---

141 
Хор. 
ɔрқайын
// 
арқайин
~ Қашқ. арқайин ~ Бух. арқайин; Нав. в. ш. 
əрқəйън
– ад. орф. бемалол, хотиржам;
Қашқ. 
əдрəсман
; Гурлан адрасман; Нав. в. ш. 
əдрəсман // ҳəзəрсубɔн //