Kasbiy pedagogika

8.3. H a m d o ‘stlik m a m la k a tla r id a k asb iy t a ’lim
R o ssiy a d a u m u m iy t a ’lim o 'z ichiga b o sh la n g 'ic h . asosiy v a o 'r t a
(to 'liq ) t a ’limni q am ra b oladi. O 'r t a m a k ta b d a o 'q is h m uddati 11 
yilni tashkii etib, bundan 1-4-sinflar b o sh la n g 'ic h , 5-9-sinflar asosiy, 
10-11 -sinflar to 'liq o 'r t a t a ’lim dasturi asosida t a ’lim oladilar. Ishchi
135

---

yoshlar uchun kechki m aktablar tizimi ham saqlanib qolgan. Keyingi 
yillarda bunday t a 'lim anc ha qisqargan. Shu bilan birga. ikki yoki 
undan ortiq m ahal o 'q ila d ig a n m aktablar ham qisqargan.
Iqtisodiy qiyinchiliklar R ossiyada u m u m iy t a ’lim m ak tabining 
bir o 'q u v c h is ig a sarflanadigan xarajat m iqdori k am a y is h ig a olib 
keldi. Ta'lim berishning yangi shakllari va nodavlat t a ’lim m uassa- 
salari paydo b o 'ldi. O 'r ta m aktablar va o 'q itu v c h ila r o 'q u v dasturi 
va adabiyotlarni m ustaqil tanlash im koniya tiga ega bo'ldilar. Ijti­
m oiy fanlarning m azm u n i ancha o 'z g ard i: siyosatshunoslik, ja m iy a t- 
shunosiik, iqtisodiyot, huquq kabi ijtim oiy-iqtisodiy fanlar b o 'y ic h a
qator fakultativ kurslar tashkil etildi, m aktab lard a inform atika. eko- 
logiya, hayot faoliyati xavfsizligi asoslari kabi yangi fanlar o 'q itila
boshiandi.
R ossiyada u m u m iy o 'r ta t a ’lim m aktablari soni 70 m in g g a yaqin 
bo 'lib, ularda 20 million o 'q u v c h il a r tahsii olm oqda.
7 yosh d an 17 y o sh g a c h a b o 'l g a n bolalarning o 'r ta t a ’limga ja lb
etilishi jih a tid a n R o ssiy a j a h o n d a yuqori o 'r in la r d a n birida turadi va 
bu 81% ni tashkil etadi.
R ossiyad a kasbiy t a ’lim
R ossiya da kasbiy t a ’lim ning uchta darajasi bor: b o sh la n g 'ic h
daraja - b o sh la n g 'ic h kasbiy t a ’lim beruvchi o 'q u v yurtlari (P TU ) 
m utaxassisligi b o 'y ic h a ishchi va xizm atchilarni yetishtirib chiqaradi. 
B u la rd a o 'q is h m uddati, o 'q u v c h in in g m a ’lumot d arajasiga bog'liq. 
9-sinfni tugatganlar 2-3 yil, 11-sinfni bitirib k elganlar 1 yoki 2 yil 
tahsii olishadi. T exnikum m a q o m ig a teng b o 'lg a n 3-4 yillik o 'q u v
yurtlari ham m avjud.
O 'r t a d a r a j a - a m a l i y o t c h i m utaxassislarni ta y y o rla sh g a qaratilgan. 
U ikki asosi}' t a ’limiy dastur: asosiy (b azaga tayanga n) va oshirilgan 
darajada am alga oshiriladi. A sosiy daraja dasturini egallagandan 
s o 'n g , bitiruvchiga « texnik» ixtisosligi beriladi. O shirilgan darajada 
yana 1 yil chuqurlashtirilgan h o ld a o 'q i b chiqadi, unga «katta texnik» 
ixtisosligi beriladi. B u n d ay ixtisoslik beradigan o 'q u v m uassasalari 
te xnikum yoki kollejlardir.

---

O liy d a r a j a - u n i v e r s i t e t, a k a d e m i y a y o k i institu tlard a b erilad i. Oliy 
t a ’lim ning m az m u n ig a q o 'v i l g a n talablar, o ‘quv y u k la m a s i miqdori 
va bitiruvchining tayyorgarlik darajasiga q o 'y i l a d i g a n talab lar kasbiy 
oliy t a ’lim ning davlat standartlari bilan belgilanadi.