|
4.3. Yallig‘ pechda eritishning amaliyoti
Yallig‘ puchda yuqori haroratda eriydigan shixta moddalari qo‘llaniladi.
Shuning uchun jarayonga nisbatan katta yoqilg‘i sarflanadi. Qattiq, suyuq (mazut)
va tabiiy gaz ishlatilishi mumkin. Mazutni taxminiy kimyoviy tarkibi, %: S
r
82,5;
N
r
10,6; N
r
0,3; O
r
0,2; S
r
3,1; A
r
0,3; W
p
3,0. Tabiiy gazni tarkibida, %: SN
4
92,0
– 95,3; Cm Hn 0,4-4,9; N
2
1,3-2,0; SO-0,6; SO
2
0,3-0,4; N
2
S 0,2; N
2
3,0; O
2
0,5.
Issiqlik chiqarish qobiliyati kDj/kg: mazut – 38976, tabiiy gazniki esa 36492.
Yoqilg‘ini turi va shaklni tanlashda asosan iqtisodiy muammolarni ahamiyati katta.
O‘zbekiston sharoitida qattiq yoqilg‘i – ko‘mir kukuni qo‘llanilmaydi. Asosan –
tabiiy gaz ishlatiladi. Qish davrida, gazni etishmovchilik sharoitida, mazut keng
qo‘llaniladi.
Yallig‘ pechda asosan mazutni 40, 100 va 200 markalari qo‘llaniladi. Mazutni
tanlashda uni tarkibida parafin borligiga ahamiyat beriladi. Chunki parafin mazutni
yopishqoqligini oshirib yuboradi va uni yoqishda katta muammolar tug‘diradi.
Yallig‘ pechni asosiy yoqilg‘isi – tabiiy gazdir. Gaz pechda 0,07-2,5*10
5
Pa
li ortiqcha bosim bilan beriladi. Ortiqcha beriladigan havoni k=1,00-1,05.
Gorelkalarni ishlab chiqish unumdorligi bir soatga 1100 m.
Yallig‘ pechlar aniqlangan issiqlik tartib bo‘yicha ishlaydi. Tartibni asosiy
belgilari: issiqlik yuklama, bir gorelkaga havoni sarfi, pechni oxirida havoni tortish
kuchi, pechdan chiqayotgan gazning tarkibi va pechni ishchi xajmida haroratning
taqsimlanishi. Issiqlik yuklamasi pechni ishlab chiqarish unumdorligini aniqlovchi
omildir. Buni belgisi - bir soatda yoqilg‘ini sarflanishidir: kg yoki m.
Issiqlik yuklamasi quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:
W= Q
p
H
*V, kDj/s
bunda: Q
p
H
- yoqilg‘ini eng past issiqlik chiqarish qobiliyati, kDj/kg (m);
V – bir soatda yoqilg‘ini sarfi, kg yoki m
3
Har pechga issiqlik yuklamasi tajriba orqali aniqlanadi va uni qiymati omillar
bilan bog‘liqdir: pechni o‘lchamlari, ishlab chiqarish unumdorligi, gaz o‘tkazish
sistemasini imkoniyatlari. Agarda oqilona issiqlik yuklamasi aniqlanmasa,
99
yoqilg‘ini befoyda sarfi ko‘payadi, gazning tezligi 10 m/s dan oshib ketadi,
changni ajralib chiqishi oshadi va boshqa zararli ko‘rsatkichlari foyda bo‘ladi.
Olmaliq zavodida pechning foydali sirt 240m
3
, issiqlik yuklamasi 218*10
kDj/s, issiqlik kuchlanishi 907*10
6
kDj(m*s)
Yoqilg‘i hisobida gaz ishlatilsa, chiqayotgan gazning tarkibi, %: SO
2
8-9;
N
2
O 17,5 – 18,5; N
2
70-72; SO
2
1,5 – 3,0.
Pechning oxirida harorat normal hisoblanadi, agarda gazning harorati shlak
haroratiga nisbatan 70-100
0
C o‘zgarsa – bu normal hisoblanadi.
Shixta yuklash -
zamonaviy pechlarda shixta dastgohni ikki yonidan
joylashgan maxsus teshiklar orqali qo‘llaniladi. Devorni yonida joylashgan shixta
uni yuqori harorat va eritma ta’siridan saqlaydi. Bunday tartibda changni ajratib
chiqishi shixtaga nisbatan 1,09 % dan oshmaydi. Agarda shixta tarkibida 14,4%
mis bo‘lsa, chang tarkibida faqat 8,1 % bo‘ladi. Shixta pechni yombog‘ida
joylashadi. Yonbog‘ning burchagi 45 – 60
0
bo‘lsa normal hisoblanadi.
Pechga shixtani yuklash tezligi va takrorlanishi uni ishlab chiqarish
unumdorligiga bog‘liqdir. Bunday sutkada 1500-2000 shixta qayta ishlaydigan
pechlarda, bir yuklanganda 200 – 250 m shixta yuklanadi. Qoidagiday, zavodda 6
soatda smenada 2 – 3 marta shixta yuklanadi. Shixtani uzluksiz yuklanishi pechni
yaxshiroq ishlashiga olib keladi. Ammo, bunda teshiklardan texnologik gazlarni va
issiqlikni chiqib ketishi pechni issiqlik tarkibini o‘zgartiradi va ishlab chiqarish
unumdorligi pasayadi. Masalan, Olmaliq zavodida bir smenada 3 marta o‘rishga 4
marta yuklash, ishlab chiqarish unumdorligini 10% ga pasaytiradi.
Konverter shlakini pechda, agregatni bosh tomonida joylashgan, maxsus
oynadan jelob yordamida solinadi. Shlakni kichkina oqim bilan qo‘yiladi, chunki
eritmani katta harakatlanishiga olib keladi, yonbog‘ni yuvilib ketishi mumkin.
Suyuq mahsulotlarining chiqarilishi -
har bir pech loyihalash davrida suyuq
vannani aniq balandligiga mo‘ljallanadi. Balandligini ko‘tarilishi pech ishiga salbiy
ta’sir qiladi: ishchi xajm kamayadi, yonbog‘ni issiqlik qabul qilish sirti pasayadi,
gazning xarakatlanish tezligi oshadi. Vannani umumiy balandligi 90-120 m ni
tashkil qiladi.
100
Vannaning balandligi shteyn va shlaklarni balandligiga bog‘liqdir. Shteynni
balandligi uni avariya holatdagi oqib chiqishi va magnetit nastыli paydo bo‘lishi
bilan aniqlanadi. Vannani balandligi eritma bosimini oshirib kladka orqali oqib
chiqishiga olib kelishi mumkin. Balandlikni pasayishi shlakni haroratini kamayishi
va pechni pastida magnetitni cho‘kishiga olib keladi. Shuning uchun shteynni eng
yuqori balandligi 60 sm, pasti esa 25 – 30 sm tashkil qilishi kerak. Shlakning
oqilona balandligi 40 – 60 sm.
Shlakni pechdan maxsus oynadan chiqariladi. Shlakda misni isrofgarchiligini
kamaytirish uchun shlakni tepa qatlamidan 10 – 100 mm pastroq joylashgan
eritmani chiqarish kerak. Shlakni pechdan enligi 2 – 5 sm bo‘lgan oqim bilan
chiqariladi.
Shteynni pechdan maxsus shpur va sifon yordamida chiqariladi. Shteyn vaqti-
vaqti bo‘yicha, konverterlarni ishlashiga bog‘liq bo‘lgan holatda chiqariladi.
Yallig‘ pechni normal ishlashi uchun texnikaviy nazoratiga bog‘liqdir.
Nazorat issiqlik tartibini, moddalarni tarozida tortilishi, dastlabki xom-ashyo va
mahsulotlarni kimyoviy tahlili va bir necha boshqa ko‘rsatkichlarni aniqla ydi.
Kimyoviy tahlil boyitma, flyus, konverter shlaki, aylamchi materiallar va jarayon
mahsulotlari qilinadi. Smenali namunalarni Cu, Fe, S, SiO
2
, CaO larga tahlil
qilinadi: konverter shlakini – Cu ga, shlakni Cu, Fe, SiO
2
va CaO. Sutkali
namunalar tahlil qilinadi: boyitma – Cu, S, SiO
2
, CaO, AI
2
O
3
; flyuslar - SiO
2
, Fe,
CaO, AI
2
O
3
; shteyn Cu, Fe va S aylanuvchi moddalar – Cu, Fe, SiO
2
, S, AI
2
O
3
;
shlak – Cu, Fe, SiO
2
, CaO, AI
2
O
3
, MgO.
Do'stlaringiz bilan baham: |
