155
Май 2021 10-қисм
Тошкент
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI ATROF MUHITNING KUZATISHGA
O‘RGATISH METODIKASI.
Xolboyeva Gulnora Ulashovna TerDU o’qituvchisi.
Norqobilova Gulasal Odinayevna TerDU talabasi.
Mustaqil davlatimizning gullab-yashnashi
yoshlarning jismoniy, aqliy, ma’naviy va ruhiy
barkamolligiga, ularning salomatligiga bog‘liqdir. Jismonan sog‘lom, baquvvat,
ruhan tetik,
aql-zakovatli yoshlar bilan mamlakatimizning istiqbolli kelajagini tasavvur qilish mumkin.
Bugungi kunda sog‘lom avlodni shakllantirish eng muhim vazifalardan biridir. Davlatimiz
rahbari Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 21-apreldagi farmoniga muvofiq, ekologiya va atrof-
muhitni muhofaza qilish sohasida davlat boshqaruvi tizimi takomillashtirildi. Ekologiya va atrof-
muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi qayta tashkil etildi. Shuning uchun ham Ekologiya
va atrof -muhitni muhofaza qilishga o‘rgatish maktabgacha yoshdagi bolalardan boshlanadi.
Ma’lumki maktabgacha yoshdagi bolalarni atrof-muhitni kuzatishga orgatishning asosiy maqsadi
ularga tabiatga nisbatan kuchli muhabbat uygotishdan iborat.
Bu maqsad umumiy sanalsada,
xuddi shu umumiy maqsaddan kelib chiquvchi xususiy maqsadlar ham mavjud. Maktabgacha
yoshdagi bolalarni atrof-muhitni kuzatishga o’rgatishning xususiy maqsadi . «Atrof-muhit bilan
tanishtirish» orqali maktabgacha yoshdagi bolalarda atrof-muhitga nisbatan mehr-muhabbat
uygotish va ulardan zavqlanish hissini tarbiyalash asosiy maqsad sanaladi, atrof-muhitga mehr
qoyish, ularni parvarish qilish bosh maqsad darajasida ko’tariladi.
Maktabgacha yoshdagi
bolalarni atrof-muhitni kuzatishga orgatish maqsadi:- Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiatni
sevadigan, uni asrab avaylovchi, odobli, erkin fikrlovchi, milliy gurur egasi, barkamol soglom
avlodni tabiyalashdan iboratdir. Maktabgacha yoshdagi bolalarni atrof-muhitni kuzatishga
orgatishning talimiy vazifalari:
- Maktabgacha yoshdagi bolalarda dastlabki atrof-muhit haqidagi tushunchalarni shakllantirish;
- Bolalarning atrof-muhitni asrab-avaylashga
unga mehr-muhabbatli, munosabatlarini,
qiziqishlarini tarbiyalash. Maktabgacha yoshdagi bolalarni atrof-muhitni kuzatishga orgatish-
da talim-tarbiya boyicha tuzilgan «ilk qadam » davlat o‘quv dasturi
asosida kichik maktabga-
cha yoshdagi bolalarni uchun misol osmonda uchib yurgan kapalak ham, katakdagi kapalak
ham, rasmda tasvirlangan jonsiz kapalak tasviri hamma-hammasi bir xil tuyuladi.
Bola ularni
faqat «kapalak» sifatida qabul qiladi. Bunda hali bola «jonli», «jonsiz», «erkin», «ozod» yoki
«tutqun» degan tushunchalarni anglamaydi. Lekin jonsiz kapalakka, jonli qushga nisbatan bosh-
qacha qiziqish bilan qaraydi. Biroq buning sirini ham anglab yetmaydi. Shunda kattalar bolaga
mana shu farqni, sirni tushuntirib berishlari juda muhim. Shu orqali bola tirik tabiatga nisbatan
boshqacha qiziqish bilan qarab, uning etibor va mehriga muhtojligini his qiladi.ozini tutish va
atrof muhitni muxofaza qilish malakasini shakllantirish va izchillikda ostirib borishdan iborat
boladi. Tabiatdagi barcha mavjudodlarning barchasidan turmushda foydalaniladi, hayotda kerak-
siz narsa yoq, mavjud barcha narsalar hayotning yagona tizimida bolib, tizimning bittasi buzilsa,
qolganlari ham shu yonalishda buzilib ketishi mumkin. Shuning uchun tabiatdagi hamma narsal-
arga ehtiyotkorlik bilan yondashishni bolalar ongiga bogcha yoshidan boshlab singdirib borishni
hayot taqozo etadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni atrof-muhitni kuzatishga orgatishda unga
yaqin, tanish bolgan joylar, oz uyi, kochasi, bolalar bogchasi, bogcha hovlisidagi narsalar bilan
tanishtirishdan iborat. Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiatdan talim-tarbiya ozbek xalq ijodi-
yoti,
sharq allomalari, yozuvchilar tomonidan yaratilgan ertaklar, xikoyalar tasvirlangan tabiat
manzaralari haqida
ularga tushunchalar berib, maqollar yod oldiriladi.Maktabgacha yoshdagi
bolalarni atrof-muhitni kuzatishga orgatish mang’ulotlari bilimlarni bolalarning imkoniyatlari
hamda atrof muhit tabiatning xususiyatlarini nazarda tutgan holda
amalga oshirish imkonini
beradi. Tarbiyachi raxbarligida o‘tadigan mashg‘ulotlarda guruxlarning barcha bolalarida dastur
talablariga muvofiq oddiy ilmiy blimlar shakllanadi, asosiy bilish jarayonlari va bolalarning qo-
biliyatlari malum tizim hamda izchillikda ustiriladi Kundalik hayotda kuzatish, o‘yin mehnat va-
qtida bolalarning shaxsiy ko‘nikmasi shakllantiriladi. Ayrim mashg‘ulotlarda boshlangich bilim-
lar shakllantiriladi. Shu maqsadda tarbiyachi kuzatish, rasmlarni korsatish, badiiy asarlarni uqish,
diafilm, kinofilmlarni korsatishdan foydalanadi. Boshqa mashg‘ulotlarda esa bilimlar aniqlanadi,
kengaytiriladi, chuqurlashtiriladi yuqorida keltirilgan usullardan tashqari mazkur mashg‘ulotda
bolalarning tabiatdagi mehnatidan ham foydalaniladi. Mashg‘ulotning yana bir muhim vazifasi
